بررسی روابط خصوصیات کمی و کیفی با عملکرد و اجزای عملکرد در ارقام پنبه

سابقه و هدف :

پنبه (Gossypium hirsutum) یک گیاه صنعتی مهم است که افزایش عملکرد الیاف یکی از اهداف اصلاح آن است. در تولید یک رقم زراعی خصوصیات متعددی در نظر گرفته می‎شود که اکثر آن‎ها با یکدیگر و با عملکرد همبستگی بالایی دارند. این تحقیق به منظور بررسی همبستگی و تجزیه ضرایب مسیر (رابطه علی معلولی بین صفات) و اجزای عملکرد در پنبه انجام شد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی خصوصیات موثر بر عملکرد، درک بهتر روابط بین صفات با یکدیگر و بررسی رابطه بین عملکرد وش با اجزای آن در ارقام جدید پنبه بود.

بذور مربوط به هفت دورگ ممتاز پنبه همراه با سه رقم تجاری پنبه، در آزمایشی در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی هاشم آباد در اردیبهشت سال 1397 کشت شدند. صفات ارتفاع بوته، طول و تعداد شاخه های رویا، طول و تعداد شاخه های زایا، تعداد غوزه در بوته، وزن غوزه، عملکرد وش و زودرسی مورد بررسی قرار گرفت. پس از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات به روش دانکن، ضریب همبستگی بین صفات محاسبه شد و با استفاده از تجزیه رگرسیون گام به گام و تجزیه ضرایب مسیر صفات موثر در عملکرد شناسایی و مشخص شدند.

نتایج حاصله از انجام این آزمایش نشان داد که رقم گلستان خصوصیات کمی و کیفی مناسبی داشته و عملکرد بالایی دارد. همچنین رقم SB26 از نظر درصد کیل و ظرافت الیاف نسبت به سایر ارقام برتری داشت. نتایج بررسی همبستگی ساده بین صفات نشان داد عملکرد همبستگی مثبت و معنی‎داری با صفات تعداد شاخه رویا (668/0) و تعداد غوزه (7/0) داشته ولی همبستگی معنی داری با سایر صفات نشان نداد. نتایج رگرسیون گام به گام برای عملکرد نشان داد صفات تعداد غوزه، وزن غوزه و تعداد شاخه زایا مهمترین صفات در تعیین عملکرد است و در مجموع 8/83 درصد از واریانس عملکرد را توجیه نمود. همچنین تجزیه خوشه‏ای برای گروه‎بندی ارقام آن‎ها را در 4 گروه مجزا قرار داد.

به طور کلی نتایج حاصل از مقایسه میانگین ارقام مورد مطالعه نشان داد هر چند بین ارقام از لحاظ عملکرد تفاوت معنی داری مشاهده نشد اما با توجه به مجموعه صفات، می توان ژنوتیپ های TJ82, SB7 را بدلیل آن که عملکرد بالای 3 تن داشتند و ژنوتیپ SB26 را به خاطر زودرسی، درصد کیل بالا و ظرافت الیاف به عنوان ژنوتیپ های در دست معرفی و جایگزین رقم گلستان مد نظر قرار داد و در پروژه‎های اصلاحی آتی از آن ها استفاده کرد.