ارزیابی کارکردهای بوم سازگان جنگلی با بهره گیری از روش های تلفیقی تصمیم گیری چند معیاره (استان مازندران، بوم سازگان جنگلی شیاده و دیوا)

در میان بوم سازگان های متنوع در روی خشکی های زمین، بوم سازگان جنگل با میزبانی مجموعه ای از فرآیندهای پیچیده اکولوژیکی باعث شکل گیری و جریان مستمر کارکردها و خدماتی می شوند که به اشکال مستقیم و غیرمستقیم در حیات اقتصادی و یا معاش انسانی نقش آفرین هستند، که حفظ و نگهداری آن باید هدف اساسی فعالیت های انسان قرار گیرد.کارکردهای بوم سازگان جنگل بر اساس متداولترین و جامعترین طبقه بندی کالاها و خدمات بوم سازگان به چهار طبقه کارکرد تنظیمی، کارکرد اطلاعاتی، کارکرد تولیدی و کارکرد زیستگاهی تقسیم می شوند. این کارکردها و خدمات رایگان نیستند و ارزش و بهای اقتصادی نهفته ای دارند. در صورتیکه این خدمات رایگان تلقی شوند بوم سازگان جنگلی مورد بهره برداری بی رویه قرارمی گیرند.

مواد و روش ها:

 بوم سازگان جنگل بعنوان یک منبع طبیعی ارزشمند، کارکردها و خدمات مختلفی را برای بشر فراهم می کند که بررسی نقش و اهمیت آنها از اهداف این پژوهش است. به منظور نیل به این هدف تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره شامل تحلیل نسبت ارزیابی وزن دهی تدریجی (SWARA) به منظور محاسبه وزن کارکردهای بوم سازگان جنگل، مدل مجموع ساده وزین (SAW)، ارزیابی نسبت جمعی (ARAS) و تکنیک ترجیحات بر اساس مشابهت به راه حل ایده آل (TOPSIS) برای اولویت بندی کارکردها استفاده شده است. در این مطالعه داده های پژوهش به صورت پیمایش میدانی، نمونه گیری تصادفی و با تکمیل پرسشنامه توسط 150 خانوار بومی حاشیه بوم سازگان جنگلی شیاده و دیوا در شهرستان بابل استان مازندران استخراج گردید تا نمایان شود کدام یک از کارکردهای بوم سازگان جنگلی شامل کارکردهای تنظیمی، زیستگاهی، تولیدی و اطلاعاتی دارای اهمیت بیشتری برای جوامع بومی منطقه می باشد.

یافته ها: 

تجزیه و تحلیل یافته های وزن دهی کارکردهای بوم سازگان جنگلی شیاده و دیوا با استفاده از تکنیک SWARA نشان داد که کارکردهای تنظیمی، اطلاعاتی، زیستگاهی و تولیدی به ترتیب با کسب وزن ه ای 0/4623، 0/2211، 0/1685 و 0/1481 بیشترین وزن را به خود اختصاص داده اند.

براساس نتایج بدست آمده از اولویت بندی کارکردهای بوم سازگان جنگلی منطقه با مدل های SAW ،  ARASو TOPSIS کارکردهای تنظیمی و اطلاعاتی در اولویت بالاتری نسبت به سایر کارکردها قرار گرفتند. پیشنهاد می شود با توجه به اهمیت حفظ جنگل های این منطقه برنامه ریزی مناسب تر و تحقیقات بیشتر  توسط سازمان های ذیربط جهت حفاظت بوم سازگان جنگلی آن صورت پذیرد.