معیارها و شاخص های انتخاب گونه برای جنگل های دست کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک

جنگل های دست کاشت 264 میلیون هکتار یعنی بالغ بر 7% از کل جنگل های دنیا را در بر می گیرند و هرساله به طور میانگین 5 میلیون هکتار به این وسعت افزوده می شود. در کشور ما طبق آمار حدود 941000 هکتار جنگل های دست کاشت وجود دارد. جنگل های دست کاشت با اهداف متنوعی ایجاد می گردند و با توجه به نقشی که مناطق صنعتی در ایجاد آلاینده های جوی داشته و نیز نقشی که درختان و درختچه ها در جذب این گونه آلاینده ها دارند، یکی از اهداف ایجاد این نوع جنگل ها، جذب آلاینده های جوی و کمک به بهبود کیفیت هوا می باشد. اطراف مناطق صنعتی از جمله مناطقی هستند که بر اساس الزامات زیست محیطی ملزم به ایجاد جنگل های دست کاشت می باشند. صرف نظر از اینکه این جنگل ها با چه هدفی ایجاد شده و یا قرار است ایجاد شوند، مهمترین دغدغه، موفقیت و یا عدم موفقیت این نوع جنگل کاری ها است و آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد انتخاب گونه مناسب برای این مناطق است. برای هر انتخابی از جمله انتخاب گونه برای جنگل کاری نیاز است شاخص ها و معیارهایی وجود داشته باشد تا مطابق با آن شاخص ها و معیارها انتخاب انجام گردد. تحقیق حاضر به بررسی چگونگی استخراج معیارها و شاخص های مناسب برای انتخاب گونه های مناسب در جنگل کاری مناطق خشک و نیمه خشک صنعتی می پردازد.

پس از بررسی منابع و توسط کارگروه تخصصی چهار گروه معیار، ده معیار، 16 زیرمعیار و 74 شاخص برای ارزیابی و تعیین درجه و درصد اهمیت از طریق پرسشنامه دلفی در اختیار متخصصان آکادمیک و اجرایی جنگل کاری کشور قرار داده شد.

چهار گروه معیار، نه معیار، 13 زیرمعیار و 61 شاخص برای انتخاب گونه، با توجه به درجه و درصد اهمیت آنها استخراج و رتبه بندی گردیدند. از میان گروه معیارها، گروه معیار اکولوژیک، از میان معیارها، معیار زیستی، از میان زیرمعیارها، زیرمعیار قدرت سازگاری و از میان شاخص ها، شاخص اکولوژیکی مقاومت به خشکی و شاخص مدیریتی کاهش مصرف آب بالاترین اهمیت را از نظر متخصصان برای تصمیم گیری در امر انتخاب گونه در جنگل کاری مناطق خشک و نیمه خشک صنعتی دارا بودند.

بر اساس نتایج این تحقیق شاخص هایی مثل مقاومت به خشکی، هزینه آبیاری و نگهداری، قابلیت جذب گرد و غبار و شاخص راندمان آبیاری از جمله شاخص هایی هستند که درصد و درجه اهمیت بالایی در تصمیم گیری برای انتخاب گونه برخوردار می باشند.