بازشناسی مولفه های معنایی قریه در قرآن کریم با تکیه بر ریشه‏ شناسی واژه

قریه پرکاربردترین واژه متعلق به حوزه معنایی شهر و آبادی در قرآن کریم است که در دهه‏ های اخیر، بحث درباره تمایزهای معنایی آن با واژه‏ های قریب‏ المعنا چون مدینه و بلد، بیش از پیش مورد توجه قرآن‏ پژوهان قرار گرفته است. با این حال، مرور بر منابع لغوی و تفسیری گویای آن است که هنوز هم آگاهی چندانی از فرآیند ساخت و مولفه ‏های معنایی قریه و ویژگی‏ های این نوع از آبادی در بافت نزول وجود ندارد. برای جبران این خلا مطالعاتی، در پژوهش حاضر کوشش شده است با رویکرد ریشه ‏شناسی، سابقه واژه قریه در زبان‏ های نیا پیجویی شود، سیر تحولات معنایی این واژه تا عربی قرآنی به بحث گذاشته شود و مولفه ‏های معنایی آن در قرآن کریم بازشناخته شود. مطالعه حاضر نشان می‏ دهد که واژه قریه ریشه در دو ستاک متفاوت دارد و بر اساس یک الگوی ترکیبی ساخته شده است. از داده ‏های زبان‏شناختی و نیز کاربردهای قرآنی واژه چنین استنباط می ‏شود که قریه در عصر نزول بر شهرها و آبادی ‏های مهمان‏پذیری اطلاق می ‏شده است که به دلیل واقع شدن در میانه راه ‏های مواصلاتی، نقش منزلگاه بین ‏راهی را برای استراحت و تجهیز مسافران ایفا می ‏کردند. از دستاوردهای جانبی این پژوهش، ارایه تحلیلی نو از علت اطلاق «ام القری» بر شهر مکه است.