تحلیل پویایی سرمایه اجتماعی در توسعه محلی در مناطق خشک؛ کاربرد تحلیل شبکه اجتماعی

در دو دهه اخیر مفهوم سرمایه اجتماعی به واسطه ارتباطش با مولفه های بنیادین اجتماعی شامل آگاهی، مشارکت، اعتماد، انسجام و شبکه اجتماعی در راستای توسعه پایدار جوامع به ویژه جوامع محلی مورد تاکید قرار گرفته است؛ لذا برای رسیدن به توسعه پایدار محلی، برخورداری از سرمایه اجتماعی از ضروریات می باشد. با توجه به اهمیت این موضوع و با تکیه بر مشکلات و کمبودهای متعدد در روستاهای مناطق خشک و نیمه خشک، این مقاله به تحلیل پویایی سرمایه اجتماعی در راستای تحقق توسعه پایدار محلی در سه روستای گاوبنان، چاهان و چاه نصیر در شهرستان قلعه گنج در جنوب کرمان بر اساس روش تحلیل شبکه اجتماعی در دو بازه زمانی قبل و بعد از اجرای طرح توان افزایی جوامع محلی پرداخته است. ابتدا با تکمیل پرسشنامه و مصاحبه مستقیم با ذی نفعان محلی (136 نفر از سرگروه های صندوق های اعتباری خرد روستایی)، داده های مورد نیاز با استفاده از روش سرشماری جمع آوری گردید. سپس سرمایه اجتماعی برون گروهی بر اساس پیوند های اعتماد و مشارکت با استفاده از شاخص های کمی سطح کلان شبکه (شاخص تراکم و E-I) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر افزایش شاخص تراکم و تقویت روابط برون گروهی و پویایی مثبت سرمایه اجتماعی برون گروهی در مرحله بعد از اجرای پروژه می باشد؛ اما مقدار این مولفه مهم و تاثیرگذار همچنان ضعیف ارزیابی می شود. بنابراین ضرورت دارد با فراهم نمودن بستر اعتمادسازی و تقویت روحیه مشارکت و همکاری جمعی در بین سرگروه های صندوق های اعتبارت خرد و افزایش روابط برون گروهی، سرمایه اجتماعی برون گروهی غنی در این جامعه محقق گردد.