بررسی اثر برخی از عوامل محیطی بر ترکیب اسانس Salvia multicaulis Vahl. در استان همدان

گونه های جنس مریم گلی (Salvia) به واسطه تولید متابولیت های ثانویه اهمیت بالایی در صنایع مختلف غذایی، دارویی و بهداشتی-آرایشی دارند. اگرچه تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان تحت کنترل ژنتیک گیاه می باشد، اما عوامل محیطی روی تولید و ترکیب آنها در گیاهان تاثیر زیادی دارند. در پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات برخی از عوامل اقلیمی، توپوگرافی و پارامترهای خاکی بر ترکیب اسانس گیاه Salvia multicaulis Vahl.، نمونه های گیاه در فصل گل دهی از 9 رویشگاه متفاوت در استان همدان جمع آوری شدند. نمونه های خاک نیز از پای هر گیاه در مناطق نمونه گیری برداشت شدند. اسانس گیاهان به روش تقطیر با آب استخراج و ترکیب آنها توسط دستگاه های GC و GC/MS شناسایی شد. فاکتورهای خاک براساس دستورالعمل های مربوطه اندازه گیری و آمار هواشناسی نیز از ایستگاه های هواشناسی استان همدان استخراج گردید. برای بررسی تاثیر عوامل محیطی مختلف بر ترکیب اسانس ها از آنالیز RDA استفاده شد. خوشه بندی رویشگاه های مورد مطالعه بر مبنای ترکیب های غالب اسانس ها و براساس روش WARDS انجام گرفت. ترکیب اسانس در رویشگاه های مختلف متفاوت بود. ترکیب های آلفا-پینن (32.1-1.3%)، آلفا-فلاندرن (7-1.1%)، 8،1-سینیول (17.2-1%)، بورنیل استات (16.2-7%) و بتا-کاریوفیلن (40.6-9.1%) ترکیب های غالب اسانس این گیاه بودند. نتایج RDA نشان داد که بازده اسانس و درصد ترپن های اکسیژن دار با افزایش ارتفاع افزایش یافتند، اما درصد ترپن های هیدروکربنی همبستگی معکوس با ارتفاع داشت. مونوترپن ها همبستگی مثبت با رطوبت نسبی، بارندگی و کربن آلی خاک داشتند، اما سسکویی ترپن ها رابطه معکوس با عوامل یاد شده و همبستگی مثبت با فسفر و تا حدی کلسیم خاک داشتند. رویشگاه های مورد مطالعه به دو گروه متمایز با غالبیت مونوترپن ها و سسکویی ترپن ها در اسانس خوشه بندی شدند. این یافته ها جهت بهره برداری تجاری از گیاه مریم گلی با هدف استخراج ترکیب های ثانویه خاص موجود در اسانس آن می توانند حایز اهمیت باشند.