آینده نگاری وضعیت محیط زیست استان خراسان جنوبی با استفاده از مدل های SMIC و MORPHOL

استان خراسان جنوبی تحت فشار فرایندهای صنعتی و شهرنشینی سریع دهه ‏های گذشته در معرض چالش های محیط‏ زیستی مختلف قرار گرفته است. ازاین‏رو هدف از انجام این پژوهش تدوین سناریوهای وضعیت آینده محیط‏ زیست استان خراسان جنوبی با استفاده از مکتب فرانسوی سناریونویسی LIPSOR  و به کارگیری مدل های ماتریس اثرات ساده و متقابل و تحلیل ریخت ‏شناسی به ‏صورت سیستماتیک است تا به جهت گیری های مدیریت محیط‏ زیست کمک کند. ابتدا پیش ران‏های کلیدی به ‏عنوان عوامل اصلی شکل‏ دهنده آینده معرفی شدند. برای تبیین سناریوهای اولیه وضعیت آینده محیط‏ زیست استان از مدل SMIC PROB-EXPERT استفاده شد. در تحلیل کمی ماتریس‏های مستقل و شرطی موجود در این مدل، از نظرات پانل پانزده نفره متخصصان و کارشناسان حوزه محیط‏ زیست از طریق پرسش نامه تخصصی استفاده شد. سپس مجموعه ای از سناریوها شامل محتمل ترین سناریوها به‏ کمک مدل MORPHOL شناسایی شدند. نتایج حاصل از بررسی پنج پیش ران اصلی در مدل SMIC، موجب استخراج ده سناریوی اولیه شد. سپس تحلیل ریخت‏ شناسی با مدل MORPHOL با سه دامنه سیاسی، نهادی اجرایی و فرهنگی، 3125 سناریو ممکن و محتمل تولید کرد که هریک، احتمال وقوع پیش ران‏های D5/D6/D1/D33/D29 را به ‏ترتیب نشان می‏دهد. درنهایت تحلیل پنجاه سناریوی محتمل نشان داد سناریوی 11111 به ‏عنوان محتمل‏ ترین سناریو (41/276 درصد)، و سناریوهای 11112، 11113 و 21111 به‏ ترتیب با احتمال 28/184، 85/122 و 17/115 هستند که پنج پیش ران‏ متشکل آن، عمدتا حاکی از احتمال وقوع کم (1) تا متوسط (2 و 3) در سناریوها بودند. به طور کل وضعیت آینده محیط‏ زیست استان خراسان جنوبی در وضعیت ربع سوم موسوم به بی‏ تدبیری در محیط‏ زیست است. برای تغییر آینده و حرکت به ‏سمت آینده بهتر، توجه به هریک از پیش ران‏های تاثیرگذار راهگشا خواهد بود و می‏تواند به ‏سمت یک ربع از چارچوب، حداقل دارای یک محور شکوفایی سوق داده شود که با توجه به احتمال وقوع بالاتر پیش ران نهادی اجرایی، تغییر مسیر به ربع‏ چهارم ممکن خواهد بود. از این رو تمرکز بیشتر بر این پیش ران جهت بهبود وضعیت محیط‏ زیست استان خراسان جنوبی پیشنهاد می شود.