ارزیابی اقتصادی و محیط زیستی تولید آب آشامیدنی با رویکرد شیرین سازی آبهای کویری حاشیه پلایا (مطالعه موردی: بجستان- ایران مرکزی)

تامین آب آشامیدنی مناسب از نظر کمی و کیفی در مناطق خشک و نیمه خشک کشورمان با چالش جدی روبه رو است. در سال های اخیر، به علت بروز خشک سالی و نیز تعارضات اجتماعی به دلیل کمبود منابع آب در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب، حمکرانان آب را به انتقال آب برون حوزه ای و یا شیرین سازی آبهای شور سوق داده است. در نواحی خشک ایران مرکزی و مجاور پلایاها، استفاده از پساب های شور و شیرین سازی آن به یکی از راهکارهای تولید آب قابل شرب در این مناطق منجر شده است. دشت بجستان نیز در این راستا، استثنا نیست و در حدود 16 سال است که از این روش برای تامین آب شرب و بهداشت ساکنین استفاده می شود. اخیرا، سرمایه گذاران به احداث کارخانه های آب معدنی در مناطق خشک تشویق شده اند، در حالی که پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی آن هنوز مشخص نیست. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان داد که برای تامین آب شیرین از آب شور کویری با شوری در حدود 7500 میکروموس بر سانتی متر به روش اسمزمعکوس با حجم تولیدی حداقل1000 مترمکعب در سال، هزینه تمام شده برای هر لیتر آب در سال 1398 معادل 067/45 ریال بوده است. همچنین، حدود 500 مترمکعب شورابه و بیش از 6 تن نمک تولید و به محیط پیرامون اضافه شد. این مقدار نمک، شوری اراضی اطراف، خاصه مزارع و باغ های پسته را در حدود 2 تا 3 برابر افزایش داد و افت بیش از 60 درصدی محصولات را به دنبال داشت. همچنین، در صورت عدم بازیابی بطری ها، بیش از 18 تن پلی اتیلن تولید خواهد شد. ارزیابی اقتصادی حاصل از این طرح نیز نشان داد که شاخص ارزش خالص فعلی منفی، مقدار نرخ بازده داخلی صفر و نسبت فایده به هزینه نیز 46/0 بود که نشان دهنده اقتصادی نبودن اجرای این طرح و نیز موارد مشابه در مناطق خشک و حاشیه کویری بود.