نوانخانه بیرجند (تجربه ای تاریخی از امور خیریه در دوره معاصر)

ایجاد رفاه اجتماعی و تاسیس مراکز مرتبط با آن، ازجمله دغدغه های جوامع بشری در گذر تاریخ است و به همین جهت در شرایط و بسترهای مهیا و با انگیزه های مختلف حکومت ها، دولتمردان، رهبران مذهبی و خیرخواهان نسبت به آن اهتمام نشان داده اند. یکی از تجربیات مهم و متقدم تاریخی ایرانیان در این مورد را می توان در تاسیس و اداره دارالعجزه ها یا نوانخانه ها یافت. موضوع پژوهش حاضر چگونگی تاسیس و عملکرد نوانخانه بیرجند در اواخر عصر قاجار تا اوایل انقلاب اسلامی است و هدف آن شناساندن ثمرات تلاش خیرخواهانه حدود هفت دهه برای ایجاد و نگهداری این مرکز خیریه است. این پژوهش درصدد است با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه ای و گردآوری اخبار و شواهد تاریخی ازجمله اسناد، منابع و تحقیقات میدانی به این پرسش ها پاسخ دهد که چرا و چگونه در یک برهه زمانی خاص در بیرجند نوانخانه تاسیس شد و منابع مالی آن از کجا تامین و چه افرادی در آن سکونت داشتند؟ یافته ها نشان می دهد که چگونه مجموعه ای از زمینه های سیاسی-اداری، اجتماعی-مذهبی و انگیزه های فردی امکان پیدایش و ادامه کار یک مرکز مرتبط با امور خیریه در جامعه را رقم زد و با وجود تغییرات سیاسی و اجتماعی در طی چند دهه توانست به حیات خود ادامه دهد و کارکردهای اجتماعی مفیدی را در جامعه آن روز ارایه و به مرکزی موردتوجه در جنوب خراسان و منطقه قاینات و بیرجند مبدل شود.