تاثیر بازدارنده نیتریفیکاسیون دی ام پی پی و مقدار نیتروژن کودی بر صفات زراعی گندم

نیتروژن بیش از سایر عناصر معدنی برای رشد گیاهان مورد نیاز است و کمبود آن رشد و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می کند. عوامل مختلفی از جمله تلفات نیتروژن به شکل های مختلف، کاهش حاصل خیزی خاک ها و نیز افزایش پتانسیل عملکرد ارقام جدید گیاهان زراعی نیاز به مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن دار را تشدید کرده است. امروزه، استفاده از کودهای نیتروژن دار حاوی بازدارنده های نیتریفیکاسیون به عنوان یکی از راه های کاهش تلفات نیتروژن و بهینه سازی تغذیه نیتروژنی گیاهان زراعی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، در ایران تاکنون در این زمینه مطالعه ای در شرایط مزرعه انجام نشده است.

در این مطالعه، تاثیر منابع مختلف نیتروژن شامل کودهای شیمیایی حاوی و فاقد بازدارنده نیتریفیکاسیون: الف) سولفات آمونیوم، ب)سولفات آمونیوم حاوی بازدارنده نیتریفیکاسیون DMPP، ج) اوره و د) سولفات آمونیوم حاوی DMPPبه علاوه اوره به نسبت 50:50 و مقادیر مختلف کودها شامل صفر (شاهد)، 50، 125 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم نان بررسی شد. آزمایش در سال زراعی 91-1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد.

نتایج حاکی از افزایش خطی و معنی دار اجزای عملکرد و عملکرد دانه و بیولوژیک و کاهش شاخص برداشت با افزایش مقدار مصرف نیتروژن کودی بود. میانگین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شاهد به ترتیب 2/3882 و 2/8016 کیلوگرم در هکتار بود. هر کیلوگرم افزایش در نیتروژن کودی به افزایش عملکرد دانه به مقدار 5/13 کیلوگرم و عملکرد بیولوژیک به مقدار 75/30 کیلوگرم منتهی شد. در تیمار مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب به 6477 و 13964 کیلوگرم در هکتار رسید. بر اساس یافته های این آزمایش، تغییرات عملکرد دانه به طور عمده ناشی از تغییرات تعداد سنبله در مترمربع و تا حدی نیز ناشی از تغییرات تعداد دانه در سنبله بوده و تغییرات اندازه دانه نقش قابل توجهی در تغییرات عملکرد دانه نداشت. عملکرد دانه در تیمار سولفات آمونیوم حاوی DMPP نسبت به اوره 8/2 درصد و نسبت به سولفات آمونیوم 2/4 درصد بیشتر بود اما این افزایش به لحاظ آماری معنی دار نبود. از نظر اجزای عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت نیز تفاوتی بین کودهای نیتروژن دار حاوی بازدارنده و کودهای معمولی وجود نداشت.

نتیجه گیری کلی:

 در شرایط محیطی این آزمایش، علیرغم افزایش خطی معنی دار اجزای عملکرد و عملکرد دانه، و عملکرد بیولوژیک گندم در واکنش به افزایش مقدار نیتروژن کودی، استفاده از بازدارنده نیتریفیکاسیون احتمالا به دلیل ویژگی های خاک (به ویژه کم بودن مقدار شن و زیادی مقدار سیلت و رس خاک، و همچنین عمق زیاد لایه خاک زراعی) و تعداد کم دفعات آبیاری (فقط دو نوبت)، زمان آبیاری (در اواخر فصل رشد گندم) و همچنین تقسیط و مصرف کود در سه مرحله، موجب بهبود معنی دار عملکرد نشد. از این رو، با توجه به قیمت زیاد این کودها، استفاده از آن ها توصیه نمی شود.