اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت در ایران: مرور سیستماتیک و متا آنالیز

دیابت شایعترین بیماری ناشی از اختلالات متابولیسمی است. دیابت جریان منظم زندگی را مختل می کند و کیفیت زندگی افراد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از مداخلات مبتنی بر درمان شناختی رفتاری برای بهبود کیفیت زندگی بیماران دیابتی استفاده شده است. این مطالعه با هدف بررسی سیستماتیک و متاآنالیز اثربخشی درمان شناختی -رفتاری در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت در ایران انجام شد.

پایگاه های داده خارجی (Google Scholar, PubMed, Scopus, Web of Science) و داخلی (Sid, Magiran) از ابتدا تا  بهمن ماه  سال 1401 جستجو شدند. مداخلات شناختی رفتاری با طرح پیش آزمون و پس آزمون و یک گروه کنترل مراقبت معمولی یا سایر مداخلات روانی اجتماعی مقایسه شد. اثر تفاوت میانگین استاندارد شده با استفاده از مدل اثرات تصادفی و با اطمینان 95% محاسبه شد. خطر سوگیری بر اساس راهنمای کاکرین (Rob) ارزیابی شد. داده ها با استفاده از نرم افزار RewMan5 تحلیل شدند.

در مجموع 14 مطالعه شامل 444 بیمار دیابتی در این مطالعه وارد شدند. در مرحله اول جست وجو 504 مقاله یافت گردید. پس از بررسی عنوان مقالات، 465 مقاله به علت غیر مرتبط و تکراری بودن کنار گذاشته شدند و 39 مقاله باقی ماند. درنهایت با بررسی چکیده مقالات و در نظر گرفتن ملاک های ورود، 14 مطالعه برگزیده شد. در مقایسه با گروه کنترل، اختلاف میانگین استاندارد برای تاثیر ​​ CBT بر کیفیت زندگی در پس آزمون دارای اندازه اثر بالایی  (SMD = 1.06, 95% CI = [0.63, 1.48]) بود؛ اختلاف میانگین استاندارد برای تاثیر ​​ CBT بر کیفیت زندگی در مرحله پیگیری نیز  برابر با (SMD = 0.66, 95% CI = [0.34, 0.98])  بود. ناهمگنی بین نتایج مطالعات بالا بود (76 درصد) .اکثر مطالعات دارای خطر سوگیری نامشخص بودند. در سوگیری انتشار فقط یک مطالعه نسبت به بقیه مطالعات خطای بالا و دقت کمتر داشت.

این مطالعه نتایج امیدوارکننده ای را در مورد تاثیر مداخلات روان شناختی بر کیفیت زندگی به ویژه برای مداخلات مبتنی بر CBT نشان داد. غربالگری بیماران مبتلا به دیابت از نظر بیماری های روانی و مراجعه به متخصص سلامت روان در چارچوب رویکرد چند رشته ای باید در اولویت قرار گیرد.