بررسی و تحلیل احکام و شئون ذاتی حق

در نظام معرفتی عرفان اسلامی هر نوع اسم، صفت و حکمی از ذات الهی نفی می شود و آن مقام را مبرای از هر حکمی می دانند؛ برخی بر اساس این مبنا گمان کرده اند هیچ اسم و لفظی نمی تواند به مقام ذات اشاره کند؛ حتی نمی توان از آن با لفظ ذات یا ذات غیب الغیوبی و امثال آن یاد کرد؛ اما با بررسی اقوال عرفا در این نوشتار به شیوه توصیفی تحلیلی این نتیجه حاصل می شود که این نوع برداشت از مغالطه اشتراک لفظی میان اسم عرفی و لغوی با اسم عرفانی است؛ چراکه مقصود عرفا از تعبیرهای طرح شده، اسم عرفی و لغوی نیست؛ زیرا عرفا در آثار خود با الفاظ و نام ها و واژه های متعددی به آن مقام غیب الغیوبی اشاره می کنند و مراد و مقصود عارفان از لااسم و لارسم بودن مقام ذات غیب الغیوبی، نفی اسم عرفانی از آن مقام است نه اسمی که مشیر به ذات باشد و آن را محدود نکند. همچنین با دقت در کلمات و آثار عرفا روشن می شود مراد از حکم ناپذیری مقام ذات آن است که مقام ذات غیب الغیوبی هیچ حکم محدود و مخصوصی را نمی پذیرد؛ یعنی ازآنجاکه آن مقام هیچ گونه ویژگی و امتیازی ندارد، نمی توان احکام خاص بر آن مترتب کرد و احکام خاص ناظر به جایی است که از مقام ذات خارج شده و به مرحله تعینات خاص و ویژه وارد شده باشد. در این مرحله می توان احکام محدود و مقید و مخصوص را بر ذات متعین و مقید جاری کرد نه ذات مطلق؛ اما احکامی که خود دارای اطلاق می باشند و ذات را از اطلاق خود خارج نمی کند، بر ذات حمل شدنی هستند.