بررسی و تحلیل کیفیت بازنمایی توصیه های اخلاقی در دیوان و حدیقه الحقیقه از سنایی؛ بر اساس نظریه کنش های گفتاری جان سرل

دیوان و حدیقه الحقیقه از سنایی به عنوان آثاری اخلاقی و عرفانی، مباحث مختلفی از مقولات اخلاقی و انسان ساز را دربر می گیرند. یکی از ویژگی های بارز این کتاب ها، پرداختن به موضوعات اخلاقی است. آنچه در بسیاری از ابیات جلب توجه می کند، کنش های گفتاری است که موجب اثرگذاری بیشتر کلام شاعر بر مخاطب می شود. در این مقاله، با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، کیفیت بازنمایی اندرزهای اخلاقی سنایی با رویکرد به نظریه کنش های گفتاری جان سرل بررسی می شود.

توصیه های اخلاقی برای سامان بخشیدن به زندگی اخلاقی مخاطبان بازنمایی شده اند. همچنین، مشخص گردید که کنش های اظهاری، ترغیبی، عاطفی و اعلامی در این بیت ها بازتاب داشته اند. هدف از کنش اظهاری، بیان قطعیت کلام گوینده و حقانیت رویکردهای وی بوده است. کنش ترغیبی غالبا به صورت دستوری تبیین شده و جنبه سلبی داشته است. کنش عاطفی در بازنمایی حالات درونی راوی یا شخصیت ها اثرگذار بوده است. از طریق کاربست کنش اعلامی، به ابطال و فسخ حرمت باده نوشی پرداخته است که در این زمینه رویکردهای عرفانی شاعر تاثیر مستقیم داشته است.