مبانی تفسیری ابوعلی فارسی

ابوعلی نحوی  از دانشمندان مسلمان قرن سوم و چهارم هجری است که آرا و نظرات او در نحو مورد استناد ادیبان و مفسران قرار گرفته است. دانش وسیع ابوعلی در علوم ادبی و علم اعراب و قرایات، او را به سمت و سوی تفسیرادبی قرآن نیز سوق داده است. این نوشتار مبانی، اصول، روش، گرایش، سبک و مذهب تفسیری حاکم بر نظرات او را بررسی کرده است و  نشان داده است که دیدگاه ها و روش ابوعلی در سه زمینه قابل بررسی است: «غریب القرآن»، «النص القرآنی» و«تفسیر ادبی». در زمینه غریب القرآن، ابتدا کلمه یا آیه ای را که مشکل می نماید بیان می کند، و بعد از جرح و تعدیل نظرات علمای پیشین وبیان نکات مشترک آن ها، نظر قاطع خود را ابراز می دارد. در زمینه ی نص قرآنی، به چهار روش «تفسیر قرآن به قرآن»، «تفسیر قرآن با قرایات دیگر»، «تفسیر قرآن با حدیث» و «تفسیر با توجه به استناد به اقوال دیگران» عمل می کرد و در تفسیر ادبی بررسی معنایی لغت، صرف و نحو، و اعراب آیات را محور تفسیر قرار می دهد. اودر تفسیر ادبی لغت محور، به جستجوی دلالت نخستین لفظ در عصر نزول قرآن می پردازد وبا توجه به تطور دلالت لفظ در طول زمان، به کالبدشکافی دقیق کلمه پرداخته است. اوگاهی صرف و نحو را محور قرار می دهد و به پژوهش های لفظی و عبارتی آیات قرآن می پردازد و زمانی دیگر با توجه به نقش کلمه در جمله اظهارنظر می کند. ابوعلی با بررسی ادبی آیات، زیبایی بیانی قرآن را روشن می سازد و با بیان نکاتی چون حذف و ایجاز به روشن تر کردن معانی آیات کمک می کند.