تبیین علل استفاده نکردن از ماسک در بحران پاندمی 19 -COVID از دیدگاه کارشناسان بهداشتی؛ یک مطالعه ی کیفی

روش های مختلفی برای پیشگیری از بیماری Covid-19، از بدو پاندمی تاکنون مطرح شده است؛ اما با وجود کشف واکسن، هنوز استفاده از ماسک صورت، روشی اثربخش و کارآمد شناخته می شود. با وجود این، داشتن درک درستی از عوامل تعیین کننده ی رفتارهای پیشگیرانه، به ویژه استفاده از ماسک در جوامع، به علت سهل انگاری و نادیده گرفتن این امر، ضروری به نظر می رسد. لذا این مطالعه با هدف شناسایی علل استفاده نکردن از ماسک توسط مردم در پاندمی کووید19 از دیدگاه کارشناسان بهداشتی انجام شد.

این مطالعه به روش کیفی و تحلیل محتوا در سال 1399 انجام شد. نمونه گیری به صورت هدفمند و با شرکت 15 نفر از کارشناسان بهداشت دو شهرستان کاشان و آران و بیدگل در این مطالعه انجام شد. در این مطالعه، افراد با حداکثر تنوع از نظر سن، جنس و سطح تحصیلات انتخاب شدند. روش اصلی جمع آوری داده ها مصاحبه ی نیمه ساختاریافته بود که مدت مصاحبه بین 20 تا 30 دقیقه بود. متن های مصاحبه ها نوشته ، استخراج و به واحدهای معنی دار تقسیم شدند. به منظور استحکام، تایید نتایج و دقت تحقیق از معیارهای اعتبار یا مقبولیت داده ها (Credibility) قابل پذیرش بودن و اعتبار، صحت و باورپذیری داده ها، تاییدپذیری، قابلیت اعتماد و قابلیت انتقال استفاده شد.

 6/66 % شرکت کنندگان در مصاحبه مدرک تحصیلی کارشناسی، 4/13% کارشناسی ارشد و 20% مدرک دکترا داشتند. 80%درصد شرکت کنندگان مرد، 5/53% در محدوده ی سنی 40  تا 50 سال و همگی متاهل بودند. در روند تحلیل داده ها، 40 مفهوم اولیه که ویژگی های یکسان داشتند در شش زیرطبقه دسته بندی شدند و سپس بر اساس خصوصیات مشترک در سطح انتزاعی تری به سه طبقه اصلی تبدیل شدند. یافته های پژوهش در سه طبقه اصلی عوامل فردی، عوامل بین فردی و عوامل محیطی طبقه بندی شدند. زیرطبقه ها شامل عدم آگاهی، اعتقادات رفتاری و باورها، موانع جسمی، هنجارهای انتزاعی، موانع اقتصادی، موانع محیطی، ساختار نامناسب ماسک، سیاست ها و دستورالعمل های بهداشت بود.

نتایج این مطالعه نشان داد که علاوه بر عوامل فردی، مانند آگاهی و اعتقادات افراد درباره رفتارهای پیشگیرانه، عوامل بین فردی، هنجارهای انتزاعی و عوامل اقتصادی و محیطی نیز می تواند بر استفاده از ماسک در افراد جامعه تاثیرگذار باشد که حمایت و پشتیبانی سازمان های دولتی را ضروری می سازد.