اثر جهت جغرافیایی دامنه بر مقادیر شاخص های تنوع گیاهی گون زارهای منطقه نازلو چای، آذربایجان غربی

آگاهی از وضعیت تنوع زیستی، یکی از ملزومات اتخاذ رویکرد حفاظتی در اکوسیستم های مرتعی است. در همین راستا، پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر جهت دامنه بر مقادیر شاخص های تنوع گیاهی، در گون زارهای منطقه نازلو چای در سال 1397، انجام شد. بدین منظور، در مجموع، با کاربرد 230 قطعه نمونه یک متر مربعی که با فاصله پنج متر از همدیگر، در امتداد ترانسکت های 50 متری، مستقر شدند؛ اقدام به برداشت درصد پوشش تاجی گونه های گیاهی، در هر یک از جهت های اصلی دامنه (هشت جهت شمالی، پنج جهت جنوبی، پنج جهت شرقی و پنج جهت غربی) گردید. سپس با نرم افزار PAST، شاخص های مهم و پرکاربرد معرف تنوع گونه ای (مارگالف، تاکسا، منهینیک، و برگر پارکر به عنوان غنای گونه ای، شاخص های غالبیت، یکنواختی، سیمپسون، پایلو به عنوان یکنواختی گونه ای و شاخص های شانون، بریلویین به عنوان شاخص های ناهمگنی)، محاسبه شد. در نهایت، با استفاده از روش تجزیه واریانس یک طرفه، اقدام به مقایسه آماری میانگین ها شد. نتایج، نشان داد؛ در دامنه های مورد مطالعه تعداد 41 گونه گیاهی شناسایی شد و شاخص های مارگالف، تاکسا، شانون، بریلویین و آلفا فیشر در جهات مختلف جغرافیایی با یکدیگر اختلاف معنی داری در سطح پنج درصد داشتند. به طوری که بیشترین مقدار این شاخص ها، مربوط به جهت غربی به ترتیب 55/2، 2/12، 1/2، 88/1 و 05/4 بود. شاخص های سیمپسون، منهینیک، غالبیت، یکنواختی، پایلو و برگر پارکر نیز در جهات مختلف با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند. اگر چه دو دامنه غربی و جنوبی در خصوص اکثر شاخص ها با یکدیگر تفاوت معنی دار داشتند ولی با این حال نتایج خوشه بندی ترکیب گیاهی سایت ها، این دو دامنه را در یک خوشه با شباهت بالا (در حدود 70 درصد) طبقه بندی نموده است.  این یافته بیانگر آن است که شاخص های تنوع به خوبی قادر به ارایه اطلاعات در خصوص ترکیب گیاهی نیستند و بایستی در خصوص استفاده از این شاخص ها به ترکیب گیاهی نیز توجه نمود. در نهایت بایستی ذکر کرد اگر چه شاخص های مارگالف، تاکسا، شانون، بریلویین و آلفا فیشر قادر به تفکیک دامنه ها بودند ولی پیشنهاد استفاده از این شاخص ها در طرح های پایش گون زارها با غالبیت گونه Astragulus microcephalus در شمالغرب کشور، نیاز به تحقیقات متعدد دیگر دارد.