تحلیل فرم و محتوای تشت احمد زکی النقاش موصلی و گلدان علی بن حمود موصلی

هنر فلزکاری، یکی از مهم ترین و برجسته ترین دستاوردهای هنری در قرون میان اسلامی و هم زمان با درخشش مکتب فلزکاری خراسان در عصر سلجوقی و پس از آن مکتب فلزکاری موصل در قرن هفتم و در عصر ایلخانیان است. موصل به عنوان بخشی از میان رودان (جزیره) در شمال عراق، یکی از مهم ترین مکاتب فلزکاری غرب ایران و متاثر از فلزکاری خراسان و تاثیرگذار بر مکاتب فلزکاری شام و مصر، در زمان بدرالدین لولو حاکم در این شهر است. آثار فلزی موصل از منظر فنی و شیوه های ساخت، تزیین و انتخاب موضوعات منحصربه فرد و متنوع، از شهرت قابل توجهی در حوزه هنرهای اسلامی به شمار می رود. هدف این پژوهش، معرفی، بررسی و تحلیل فرمی و محتوایی دو اثر از مکتب فلزکاری موصل با عنوان تشت احمد زکی النقاش موصلی و گلدان علی بن حمود موصلی، از منظر فن شناختی و زیباشناختی است. پرسش اصلی و مطروح نیز این است که ابعاد فنی (فنون و شیوه های ساخت و تزیین) و زیبایی شناختی (طرح و نقش) در دو اثر یادشده کدام است؟ خلاصه یافته های تحقیق: فنون به کاررفته در دو اثر بررسی شده در این پژوهش، ترصع کاری با نقره و مس بوده و مضامین تزیینی همچون محتوای سایر آثار مکتب فلزکاری موصل، از نوع شکار، موسیقی (نوازندگی و آواز)، کشتی گیری، کشاورزی (شخم زدن)، جنگ و انواع تزیینات هندسی و حیوانی همچون حضور حیواناتی نظیر خرس، سگ و پرندگانی همچون مرغابی و باز شکاری در آن ها به کار رفته است. بر روی آثار فلزی ساخته شده در این مکتب، اغلب صحنه هایی تکراری و بیشتر الگو گرفته از هنر ایرانی با اندکی تغییرات در شکل، محتوا و بیان و با تکنیک ترصع کاری با نقره و مس، کنده کاری شده و نقش بسته است. تحقیق پیش رو از منظر هدف، بنیادین و از منظر روش تحقیق، از نوع توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای و جست وجو در موزه ها است.