مطالعه تطبیقی «اصل اسلیمی» در «متون تاریخی» با «پژوهش های سده اخیر»

«اصل اسلیمی» به عنوان نخستین و پرکاربردترین اصل در اصول هفت گانه نقوش در هنرهای سنتی ایران به شمار می رود که سابقه استفاده از آن به قرون اولیه اسلامی بازمی گردد؛ درحالی که سابقه استفاده از واژه «اسلیمی» که به صورت «اسلامی» نیز ثبت شده است حداکثر به سال 830 هجری و متون فارسی بازمی گردد. تا کنون پژوهش های متعددی درباره «نقش مایه اسلیمی» انجام شده و نظریه های گوناگون و متناقضی درباره سابقه و منشاء اولیه آن ارایه شده است؛ اما مساله اصلی این است که تاکنون پژوهش جامعی که به مطالعه و تطبیق موضوعات مطرح شده درباره «اصل اسلیمی» در «متون تاریخی» با «پژوهش های سده اخیر» پرداخته باشد، صورت نگرفته و ارتباط بین آن ها تبیین نشده است؛ در حالی که کشف این رابطه، دارای اهمیت ویژه ای در هنر ایرانی اسلامی است. هدف از انجام پژوهش کیفی حاضر که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام شده این است که ضمن استخراج داده های مهم مربوط به هر یک از آن ها درباره «اصل اسلیمی»، نقاط اشتراک و افتراق آن ها شناسایی و معرفی شوند. نتایج پژوهش، نشان می دهد که «پژوهش گران سده اخیر» که پیشگامان آن، همگی غیرایرانی بوده اند توجه چندانی به «متون تاریخی» فارسی نداشته اند به همین دلیل، افتراق موجود در مطالب آن ها بیشتر از اشتراک آن ها است. هرچند شکل گیری اندیشه سنت گرایان و توجه آن ها به موضوع «حکمت جاویدان» از شدت اختلاف ها کاسته است؛ اما در نهایت، شناخت ما از «اصل اسلیمی» که در منابع به عنوان نقش مایه ای دینی و مذهبی معرفی شده است همچنان ناقص و تنها بر پایه پژوهش های غربی استوار است.