تاملی بر شاخص های مکانمندی در گونه های معاصر مسکن اقلیم گرم و خشک

مکانمندی از وجوه پراهمیت در ایجاد علاقه به محیط سکونت، حس تعلق و هویت نسبت به آن و راحتی و آسایش ساکنان است که به پدیداری حس و روح مکان در خانه می انجامد. مکان به عنوان یکی از مفاهیم پایه در معماری، ساحتی برای سکنی گزیدن، تسکین و آرامش است؛ به عبارتی، انسان در مکان و از طریق مکان سکنی می گزیند. از سویی، دل بستگی به مسکن نیز پیوند عاطفی میان انسان و مسکن بوده که احساس اعتماد، امنیت و رضایت را در پی دارد. مفهوم مکان و ابعاد شکل دهی به آن عمدتا در تحلیل مسکن سنتی مورد توجه پژوهشگران واقع بوده و یافته ها در خصوص مسکن معاصر، محدود به خلا تحقیقاتی است؛ از این رو مکانمندی مسکن، موضوع پژوهش حاضر است که باهدف بازاندیشی در مفهوم سکونت و ارتقای تجربه دل بستگی در خانه های معاصر، به ارزیابی مولفه های شکل دهنده مکانمندی و رویکردهای کالبدی موثر بر آن در نمونه های مطالعاتی می پردازد. سوال تحقیق این است که کدام رویکردهای کالبدی در ایجاد مکانمندی خانه های معاصر ایرانی نقش دارد؟ و مولفه های شکل دهنده مکانمندی در خانه های معاصر ایرانی چگونه ارزیابی می شود؟ روش تحقیق شامل ترکیبی از رویکرد کیفی به صورت تحلیل و تفسیر اطلاعات کتابخانه ای پیرامون نظریات مکانمندی و دل بستگی به مکان و نیز رویکرد کمی و کیفی و نرم افزاری بر مبنای نمونه موردی است که به صورت مشاهده و تحلیل با شبیه ساز رایانه ای دپت مپ جهت بررسی چیدمان فضایی پنج گونه مسکن معاصر در شهرهای اقلیم گرم و خشک، انجام گرفته است. نمونه ها شامل ده بنای مسکونی شاخص از پنج گونه ویلاباغ، تک واحدی متصل، چندواحدی متصل، آپارتمانی و مجتمع مسکونی در چهار شهر با اقلیم گرم و خشک است که از طریق بررسی تطبیقی نمونه ها و روش استدلال منطقی، عوامل موثر بر مکانمندی مسکن معاصر ارزیابی و استنتاج شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که نحوه پیکربندی پلان و شکل گیری و مکان یابی عناصر فیزیکی و فضایی در مساکن معاصر می تواند کیفیات مثبت و منفی مکان و سطح دل بستگی به مسکن را تحت تاثیر قرار دهد. شناخت نتایج قابلیت نمود شاخص های مکانمندی در کالبد به تصحیح فضایی عملکردی طرح های مسکن معاصر یاری خواهد رساند.