واکاوی مفهوم قرآنی «سکینه» و تبیین نسبت آن با ارتقای سلامت معنوی خانواده

عوامل بسیاری در ارتقای سلامت معنوی خانواده نقش دارند. حاکم بودن آرامش در روابط اعضای خانواده یکی از مهمترین این عوامل است. از طرفی یکی از مهمترین حکمت های ازدواج طبق آیات قرآن نیز، تحقق «سکینه» برای اعضای خانواده و بخصوص زوجین است. کشف نسبت معنایی بین مفاهیم «سکینه» و «آرامش» و عوامل تحقق سکینه در خانواده و نیز تاثیر آن در ارتقای سلامت معنوی این نهاد هدف از انجام این پژوهش است.

این پژوهش با روشی توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای و با تاکید بر منابع اصیل تفسیری و روایی به تبیین مفهوم سکینه و عوامل تحقق آن در راستای ارتقای سلامت معنوی در خانواده پرداخته است.

در شش آیه قرآن که از واژه «سکینه» استفاده شده است، حاکم شدن سکینه و آرامش بر قلوب مومنان، با ماهیتی نزولی و عنایتی از سوی خداوند معرفی شده است که معمولا بستر نزول آن در شرایطی از مبارزه و مواجهه مومنان با شداید و بحران ها و مبتنی بر نوع نگرش دینی آنان در آن شرایط بوده است. سکینه و آرامش ناشی از نکاح که در آیه 189 سوره اعراف و آیه 21 سوره روم مطرح شده است نیز باعث سکونت و نجات از تلاطم های روانی و اضطراب های معمول زندگی است که به شدت ابعاد مختلف سلامت خانواده بویژه سلامت معنوی را به مخاطره می اندازند.

آنچه از واکاوی قرآنی مفهوم «سکینه» استنباط می گردد این است که «سکینه» صرف آرامش سطحی نیست بلکه به آرامشی اطلاق می گردد که تمامی لایه های درونی انسان را در بر می گیرد. حاکم شدن چنین آرامش عمیقی در خانواده نقش موثری در تامین و ارتقای سلامت معنوی در خانواده دارد. عواملی که برای نزول سکینه در خانواده در آموزه های دینی بیان شده است متعدد است. ولی مهمترین آن عوامل با تعابیری لطیف و دقیق در آیه 21 سوره روم اشاره شده است که عمدتا مبتنی بر تغییر نگرش ها و مدیریت روابط است و عبارتند از: 1. برخورداری از نگرش «آیه ای» به نهاد نکاح؛ 2. بازانگاری در مفهوم کفویت از طریق تاکید بر نشات زوجین از حقیقت واحده و 3. ضرورت مودت مدار و رحمت محور بودن روابط زوجین و اعضای خانواده.