آزمایش و امتحان؛ علت غیبت امام زمان| (ع) یا اثر و نتیجه آن؟

در مجموعه روایات امامیه، روایات متعدد به مسیله چرایی غیبت امام زمان (ع) اشاره دارد. برخی از این روایات، به مسیله آزمایش و امتحان الهی اشاره دارند. با بررسی نگاشته‎ های متکلمان و حدیث ‎پژوهان امامیه درخواهیم یافت که مواجهه ایشان با این روایات یکسان نبوده است؛ برخی مانند نعمانی با صراحت از علت بودن امتحان سخن گفته، برخی چون شیخ طوسی علیت امتحان را رد کرده و امتحان را اثر و فایده غیبت دانسته، برخی چون مرحوم کلینی و صدوق به صراحت چیزی نگفته و به نقل این روایات پرداخته ‎اند. در این مقاله، پس از بررسی واژگان مرتبط با عنوان آزمایش و امتحان، به نقل هفت روایت مهم‎تر پرداخته و سند و دلالت هر یک از آنها را بررسی نمودیم. در پایان روشن گردید که برخی روایات بر علیت «آزمایش و امتحان» تاکید دارند و برخی دیگر، در مقام بیان آثار غیبت و اوصاف زمانه ی غیبت است؛ نه چرایی غیبت. به هر روی، براساس این پژوهش می‎توان یکی از علل غیبت را «آزمایش و امتحان» برشمرد که در کنار دیگر علل غیبت در یک تحلیل عقلانی قابل تبیین است.