پاسخ ‎ریخت شناسی برگ گونه ‎های بلوط ایرانی (Quercus brantii) و بنه (Pistacia atlantica) به گرادیان ارتفاع از سطح دریا در جنگل های زاگرس، ایلام

این پژوهش به بررسی خصوصیات ریخت شناسی برگ گونه بلوط ایرانی (Quercus brantii) و بنه (Pistacia atlantica) در 15 رویشگاه جنگلی استان ایلام و در محدوده ارتفاعی حدود 1000 متر (از حدود 1100 تا حدود 2000 متر از سطح دریا)، می‎پردازد. در هر رویشگاه و از هر گونه، پنج پایه درخت سالم و از هر پایه پنج برگ سالم و بالغ از قسمت بیرونی و وسط تاج جمع آوری شدند. صفات شاخص سطح برگ، طول دمبرگ، طول رگبرگ اصلی، محیط برگ، طول پهنک، عرض پهنک و تعداد دندانه‎های حاشیه برگ اندازه‎گیری شدند. داده ها براساس طرح آماری آشیانه‎ای تجزیه و تحلیل شده و میانگین ویژگی های مورد بررسی با آزمون چند دامنه ای LSD مقایسه شدند. نتایج حاکی از اختلاف معنی دار بین تمام صفات مورد مطالعه در بین رویشگاه ها به تغییرات ارتفاع بود. در گونه بلوط ایرانی، صفات طول دمبرگ (1/72سانتی متر)، محیط برگ (20/23سانتی متر)، طول برگ (8/17 سانتی متر)، عرض برگ (4/43 سانتی متر) و سطح برگ (28/16 سانتی متر مربع) در ارتفاعات بالاتر دارای میانگین بیشتری نسبت به ارتفاعات پایین تر بودند. اما، میانگین صفات تعداد دندانه های چپ و راست برگ به ترتیب 12/26و 12/47، میانگین وزنی بیشتری را در ارتفاعات پایین نشان دادند. در گونه بنه، صفات اندازه گیری شده در ارتفاعات بالاتر همانند طول دمبرگ (0/46 سانتی متر)، محیط برگ (13/98سانتی متر)، طول برگ (5/533 سانتی متر)، عرض برگ (3/29 سانتی متر) و سطح برگ (12/31سانتی متر مربع) دارای میانگین بیشتری و تفاوت معنی داری با صفات مورد اندازه گیری در ارتفاعات پایین تر به ترتیب: 0/24 سانتی متر، 12/26سانتی متر، 5/18 سانتی متر، 3/0 سانتی متر و 10/85سانتی متر مربع داشتند. وجود تغییرات معنی‎دار درون جمعیتی، ایده تنوع ریختی درون جمعیت‎ها را برای گونه بلوط و بنه در سطح منطقه ای و حتی در زاگرس تا حدودی تقویت می‎کند. از میان ویژگی‏ های مورد مطالعه آن هایی که تاثیرپذیری کمتری نسبت به تغییرات محیطی دارند، می‎تواند در تفکیک گونه‎ها به عنوان صفت متمایز کننده مورد استفاده قرار گیرد.