مطالعه تطبیقی حمامه ای دوران صفوی و قاجار حاشیه ی شرقی کویر لوت، مطالعه موردی حمامه ای استان خراسان جنوبی

حمام یکی از گونه های شاخص معماری ایرانی به ویژه در دوران اسلامی به شمار رفته که در طی ادوار مختلف اسلامی، در مراکز گوناگون اجتماعات انسانی از جمله روستاها و شهرها، در ابعاد مختلف، با نقشه های متفاوت و تزیینات متنوع ساخته شده است. علیرغم آنکه تصور میشود حمام های سده های مختلف اسلامی با الگوی واحدی برپا شده و تفاوت چندانی از نظر ساختار و تزیینات ندارند، اما با بررسی بیشتر و دقیقتر جزییات، میتوان حمامهای هر دوره را بر اساس تفاوتها و شاخصه های اصلی از یکدیگر تفکیک کرد. یکی از مناطقی که تاکنون در مورد حمامهای تاریخی آن کمتر سخن به میان آمده، حاشیه شرقی کویر لوت در محدوده استان خراسان جنوبی است. در این منطقه از دوره صفویه به بعد حمامهایی به یادگار باقی مانده که تا پیش از انجام این پژوهش چندان مورد مطالعه قرار نگرفته بود. هدف اصلی این پژوهش درکنار معرفی مختصر 13 حمام تاریخی از دوره های صفوی و قاجار خراسان جنوبی، بررسی، تحلیل و مقایسه ساختار فضایی این حمام ها و شناخت وجوه تشابه و تفاوت میان آنها و بررسی علل آن است. روش تحقیق به شیوهی تحلیلی تطبیقی و بر مبنای مطالعات میدانی و کتابخانهای است. نتیجه ی مطالعه این حمامها، که عمدتا به روش میدانی صورت گرفته، نشان داد که حمام های دوره صفویه عالوه بر برخی وجوه تشابه، از جنبه های مختلفی همچون ابعاد، تنوع و کاربری فضاهای مختلف معماری با نمونه های مشابه دوره قاجاری منطقه، تفاوتهای آشکاری دارد. دلیل این امر را باید در مباحث فنی معماری، اهداف سازندگان و مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خصوصا در ابعاد منطقه ای جستجو نمود.