بررسی اثر تنش شوری بر میزان عناصر ریز مغذی و پروتئین دانه کینوا

کینوا (Chenopodium quinoa Willd) متعلق به خانواده آمارانتاسه و بومی منطقه آند می باشد. در دهه های گذشته کشت این گیاه در بسیاری از مناطق گسترده شده است. یکی از دلایل توجه به این گیاه توانمندی سازگاری به شرایط سخت اقلیمی می باشد. علاوه بر این دارای میزان پروتیین بالاتری نسبت به گندم، جو، ذرت و برنج است. از طرفی دانه گیاه تامین کننده کل اسیدهای آمینه ضروری (شامل لیزین، میتونین و سیستیین) مورد نیاز انسان است. هدف این آزمایش بررسی اثر تنش شوری بر میزان ریز مغذی ها و درصد پروتیین در دانه تولیدی کینوا است.

آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تاریخ 16 مرداد 1396 کشت شد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 ژنوتیپ برتر (صدوق، تیتیکاکا وNSRCQB) بود. ژنوتیپ در کرت فرعی و شوری آب آبیاری در 3 سطح 2، 10 و 17دسی زیمنس بر متر در کرت اصلی قرار گرفت. در نهایت عملکرد دانه، میزان ساپونین، سایز بندی دانه و میزان عناصر ریز مغذی موجود در دانه و درصد پروتیین دانه بعد از ساپونین گیری اندازه گیری شد.

تاثیر تنش شوری بر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، سایز دانه 2-7/1، 7/1-4/1 میلی متر، ارتفاع کف، میزان آهن، روی، کلسیم و عملکرد پروتیین معنی دار بود. رقم صدوق بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد دانه را داشت. رقم صدوق بیشترین درصد بذور درشت و تیتیکاکا بیشترین درصد بذور ریز را داشت. با افزایش شوری عملکرد رقم تیتیکاکا به ازای هر واحد شوری 13 درصد کاهش یافت در حالی که در ژنوتیپ صدوق و NSRCQB اختلاف معنی داری با سطح غیر شور نداشت. با افزایش شوری کمترین ارتفاع کف مربوط به ژنوتیپ NSRCQB بود. اثر متقابل تنش شوری و ژنوتیپ بر عملکرد دانه، ارتفاع کف، درصد آهن، روی، کلسیم، پروتیین و عملکرد پروتیین معنی دار بود. با افزایش شوری میزان آهن در رقم تیتیکاکا، میزان روی در هر سه ژنوتیپ، نیتروژن در صدوق و NSRCQB، کلسیم در تیتیکاکا، درصد پروتیین در صدوق و NSRCQB افزایش معنی دار نسبت به شرایط غیر شور داشت. با افزایش میزان شوری بیشترین شیب افزایش در بین عناصر ریز مغذی مربوط به میزان روی دانه بود. عملکرد پروتیین در رقم صدوق و NSRCQB با افزایش شوری تحت تاثیر قرار نگرفت در حالی در رقم تیتیکاکا 13 درصد به ازای هر واحد افزایش شوری آب آبیاری کاهش یافت.

نتیجه گیری کلی:

 با افزایش شوری تا dS/m 10 عملکرد ژنوتیپ های بررسی شده کینوا تحت تاثیر قرار نگرفت و این گیاه به منظور بهره-برداری از منابع آب شور توصیه می گردد و در بین سه ژنوتیپ مورد بررسی رقم صدوق برتر بود. درصد عناصر ریز مغذی آهن، کلسیم، روی و پروتیین دانه در شرایط شور افزایش یافت و علی رغم کاهش عملکرد دانه میزان عملکرد پروتیین در متر مربع تحت تاثیر قرار نگرفت. میزان افزایش عناصر ریز مغذی و کاهش میزان عملکرد با افزایش شوری آب آبیاری تحت تاثیر ژنوتیپ می باشد. از آنجایی که کمیت و کیفیت دانه تولیدی کینوا تحت تاثیر شوری آب آبیاری قرار نمی گیرد می تواند در بهبود امنیت غذایی مناطق حاشیه ای موثر باشد.