بررسی اثر نانوسلنیوم در بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و زراعی کلزای بهاره در شرایط تنش آبی انتهای فصل

تنش کم آبی یکی از رایج ترین تنش های غیر زیستی است که رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی مانند کلزا را کاهش می دهد. استفاده از ریز مغذی ها در گیاهان دانه روغنی ، به عنوان یکی از راهکارهای بسیار مفید و کارآمد در شرایط تنش خشکی است که ضمن افزایش عملکرد دانه ، به افزایش مقاومت گیاه منجر می شود. برهمین اساس، این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد برگی نانوسلنیوم بر برخی از صفات فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و زراعی کلزای بهاره در شرایط تنش خشکی انتهای فصل انجام گرفت.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی نانوسلنیوم بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و زراعی کلزا تحت تنش خشکی انتهای فصل این آزمایش بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارهای مورد مطالعه شامل آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری از مرحله گلدهی) به عنوان کرت اصلی و غلظت های نانوسلنیوم (صفر (شاهد)، 25، 50 میلی گرم در لیتر) به عنوان کرت فرعی که بر روی رقم هایولا 401 انجام گرفت. صفات اندازه گیری شده شامل کلروفیلa ، کلروفیلb ، کلروفیل کل، کاروتنویید، فلورسانس کلروفیل (فلورسانس حداقل، حداکثر و متغیر)، کارایی کوانتومی فتوسیستمII ، محتوی نسبی آب برگ، میزان هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از برگ ها، میزان مالون دی آلدهید، فعالیت آنزیم کاتالاز و عملکرد دانه بودند. تجزیه های آماری و مقایسه میانگین داده ها با استفاده از نرم افزارSAS انجام و مقایسه میانگین ها توسط آزمون حداقل اختلاف معنی دار (LSD) انجام گردید.

تنش کم آبی به طور معنی داری میزان رنگیزه های فتوسنتزی، محتوای نسبی آب برگ و عملکرد دانه را کاهش و میزان مالون دی آلدیید برگ، نشت یونی و فلورسانس کلروفیل را افزایش داد. محلول پاشی نانو سلنیوم با غلظت 50 میلی گرم در لیتر با افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز (82 درصد)، محتوای نسبی آب برگ (29درصد)، کلروفیل کل (64 درصد) و همچنین کاهش 23 درصدی میزان هدایت الکتریکی مواد نشت شده از برگ ها، اثرات منفی تنش کم آبی را کاهش داد. به طوری که عملکرد دانه با محلول‏پاشی 50 میلی گرم نانوسلنیوم به میزان 45 درصد در شرایط تنش کم آبی، افزایش یافت. عملکرد دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را بین صفات بررسی شده با کلروفیل a و کلروفیل کل (**96%) داشت.

نتایج این پژوهش نشان داد که نانوسلنیوم در شرایط آبیاری نرمال و قطع آبیاری شاخص های فتوسنتزی و صفات شیمیایی را بهبود می دهد. محلول پاشی نانو سلنیوم به خصوص در غلظت 50 میلی گرم در لیتر از طریق افزایش سنتز کلروفیل و بهبود فتوسنتز اثرات تنش کم آبی را کاهش و با بهبود خصوصیات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی موجب افزایش عملکرد دانه در شرایط مساعد و نامساعد محیطی گردید.