بازشناسی مفهوم تشریفات دادرسی و محدوده عدم رعایت آن در دادرسی های غیرتشریفاتی

قوانین ایران در موارد بسیاری از جمله دادگاه های خانواده، شوراهای حل اختلاف و دعاوی تصرف، با اشاره مبهم به عدم رعایت تشریفات دادرسی، بدون آنکه محدوده رعایت نکردن آنها را معین نمایند، سبب تشتت رویه دادگاه ها شده اند. در این زمینه تعاریف حقوقدانان از «تشریفات دادرسی» تا حد زیادی متعارض می باشد و در تبیین مصادیق آن، اختلاف نظر قابل توجهی وجود دارد. این اختلاف در مواردی از جمله دادخواست، ابلاغ، هزینه دادرسی و مواعد قانونی تا آنجاست که برخی، آنها را جزو اصول دادرسی دانسته و برخی دیگر در زمره تشریفات دادرسی جای می دهند. بنابراین در تمییز اقسام تشریفات دادرسی، باید آن را به درستی تفکیک نمود؛ نوع اول «تشریفات اساسی» می باشد که خود از دو قسم تشکیل می شود؛ قسم نخست از جمله ابلاغ و جلسه دادرسی «تشریفات مقدمه اجرای اصول» است که امکان عدول از آن حتی با تصریح قانونگذار میسر نمی باشد. قسم دیگر از جمله دادخواست و هزینه دادرسی «تشریفات رکنی دادرسی» می باشند که با تصریح موردی قانونگذار در دادرسی های خاص، قابل عدول می باشند. نوع دوم تشریفات دادرسی با درجه تاثیر ضعیف تر «تشریفات ساده» می باشد که شامل مصادیق بسیاری از جمله نحوه ابلاغ، زمان جلسه دادرسی، مواعد و مهلت ها می شود.