مقایسه زراعی و اقتصادی کشت خالص و مخلوط ماشک و نخود علوفه ای در شرایط دیم

یکی از محدودیت های موجود در صنعت دامپروری کشور تامین علوفه مورد نیاز دام است. هرچند، به ‏دلیل هزینه کم و ماده خشک زیاد غلات، از گیاهان خانواده غلات به ‏گونه‏ ای گسترده به‏ عنوان علوفه استفاده می شود، اما کیفیت این محصولات پایین است. یکی از راهکارها کشت مخلوط غلات با گیاهان خانواده لگوم است، چراکه اگرچه عملکرد ماده خشک لگوم ها پایین است، ولی به ‏دلیل محتوای بالای پروتیین خام، از کیفیت علوفه بالاتری نسبت به غلات برخوردارند و از این ‏رو، کمبود پروتیین در جیره غذایی دام ها را جبران می‏ کنند. در کشت مخلوط، با توجه به تفاوت های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاهان غلات و لگوم، این گیاهان باعث استفاده بهینه از منابع محیطی و در نتیجه، باعث افزایش کمی تولید علوفه می شوند. در پژوهش حاضر، کشت مخلوط دو رقم ماشک گلشن و گل ‏سفید در اقلیم سرد به‏ همراه یک رقم نخود علوفه ای پایونیر با جو و تریتیکاله با نسبت 50:50 به ‏صورت درهم در مزارع زارعان شهرستان بناب در استان آذربایجان شرقی مورد مقایسه قرار گرفت. کشت به ‏صورت پاییزه در هفته اول آبان ماه 1399 بدون خاک ورزی با بذرکار کشت مستقیم همراه با اعمال کودهای نیتروژن از منبع اوره و فسفر از منبع سوپرفسفات تریپل طبق نیاز کودی منطقه (با فرمول کودی (N30:P20) به‏ صورت جایگذاری انجام شد. هفت تیمار مختلف در این آزمایش شامل کشت خالص خلر بومی، کشت خالص ماشک گلشن و گل‏ سفید، کشت خالص جو، کشت خالص تریتیکاله، کشت مخلوط جو با ماشک، کشت مخلوط تریتیکاله با ماشک و کشت مخلوط تریتیکاله با نخود علوفه ای پایونیر با نسبت 50:50 بود. مطابق نتایج به ‏دست‏ آمده، میانگین عملکرد در کل تیمارهای کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص بود و بیشترین عملکرد علوفه تر از کشت مخلوط تریتیکاله با نخود علوفه ای در مرحله رسیدگی کامل به ‏دست آمد؛ همچنین، بیشترین عملکرد مربوط به مخلوط ماشک با جو و کمترین تولید علوفه متعلق به مخلوط ماشک گل‏ سفید و گلشن بود. نتایج برآورد اقتصادی با استفاده از روش بودجه بندی جزیی نشان داد که تیمار کشت مخلوط «جو + ماشک» به‏ عنوان اقتصادی ترین تیمار است و بعد از آن، کشت مخلوط «تریتیکاله + نخود علوفه ای پایونیر» اقتصادی تر است. با در نظر گرفتن ارزش غذایی علوفه، مطابق درصد پروتیین موجود در غلات و لگوم های مختلف، کشت مخلوط ماشک با جو می تواند باعث افزایش عملکرد علوفه و افزایش درآمد شود.