بررسی فاکتورهای محیطی اثرگذار بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی چای کوهی (Stachys lavandulifolia Vahl.) در دو دامنه شمالی و جنوبی رویشگاه مرتعی گردنه سر سوادکوه

عملکرد گیاهان دارویی در اکوسیستم مرتعی تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی از قبیل گونه، اقلیم و خاک می باشد بنابراین ضروری است که چگونگی تاثیر این عوامل مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش، اثر دما، بارش و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان موادموثره گیاه دارویی چای کوهی و مقایسه آن در دو دامنه شمالی و جنوبی مرتع گردنه سر سوادکوه بررسی گردید. بدین منظور، ابتدا، نمونه برداری به صورت تصادفی در سه لکه انتخابی با سه تکرار در هر منطقه در رنج ارتفاعی همگن (2700 متر از سطح دریای آزاد) در فصل گلدهی کامل از دو دامنه شمالی و جنوبی رویشگاه مرتعی گرد نه سر، انجام شد و نمونه های خاک نیز از عمق 0-30 سانتی متر برداشت گردید. نمونه های خاک و گیاه به آزمایشگاه منتقل و شاخص های خاکی مطابق با دستورالعمل های موجود اندازه گیری شدند. اسانس گیاهان نیز به روش تقطیر با آب استخراج و ترکیب آنها توسط دستگاه GC و GC/MS شناسایی گردید. همچنین، اطلاعات هواشناسی مورد نیاز از ایستگاه هواشناسی آلاشت به دست آمد. به منظور بررسی اثر عوامل محیطی بر ترکیبات اسانس از تحلیل مولفه های اصلی و ضریب همبستگی پیرسون و نیز جهت مقایسه این ترکیبات در دو دامنه شمالی و جنوبی از آزمون تی مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که دامنه شمالی با فاکتورهای ماده آلی، بارندگی، هدایت الکتریکی، اسیدیته، رطوبت خاک، سدیم، سیلت و ترکیبات α -Pinene، α -Thujene، β- Pinene، Cyclohexanol، bicycle germacrene، Hexadecanoic acid، Cis-farnesol، cis-sabinene hydrate و دامنه جنوبی با متغیرهای نیتروژن، وزن مخصوص ظاهری، کلسیم و ترکیبات α-Copaene، Phytol، Comphene، γ-cadinene، bicycle germacrene، 7-(1-methyl-ethyl) ، Heptacosane ارتباط بیشتری را برقرار نموده اند. در نتیجه متابولیت های ثانویه این گونه تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی تغییر می نماید.