مطالعه تنوع و کلونیزاسیون قارچ های میکوریز آربوسکولار منطقه حفاظت شده کلاه قاضی، استان اصفهان

قارچ های میکوریز آربوسکولار یکی از مهم ترین ریز جانداران مفید خاکزی هستند که قادر به برقراری رابطه هم زیستی همیاری با ریشه بیش از 80 درصد گونه های گیاهی آوندی می باشند. این قارچ ها سبب بهبود جذب مواد معدنی (به ویژه فسفر) و آب شده و تحمل گیاه میزبان در برابر تنش های زیستی و غیرزیستی مختلف مانند عوامل بیماری زا، شوری، خشکی و آلودگی فلزات سنگین را افزایش می دهند. از این رو، نقش مهمی در استقرار و تشکیل جوامع گیاهی در بوم نظام های مختلف دارند. مطالعه حاضر با هدف شناسایی گونه های میکوریز آربوسکولار همزیست با ریشه گیاهان مختلف براساس ویژگی های ریخت شناسی، مقایسه جمعیت اسپوری و تعیین درصد کلونیزاسیون ریشه در پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی استان اصفهان انجام گردید.

ابتدا گونه های گیاهی غالب میزبان قارچ های میکوریز آربوسکولار شناسایی و از بین آن ها، 12 گیاه انتخاب شد. نمونه برداری از عمق 5 تا 30 سانتی متری ناحیه فرا ریشه هر گیاه صورت گرفت و نمونه های ریشه و خاک جمع آوری شدند. رنگ آمیزی ریشه ها با استفاده از محلول لاکتوگلیسرول بلو انجام و درصد کلونیزاسیون میکوریزی تعیین گردید. اسپورهای میکوریز آربوسکولار از هر نمونه خاک (500-300 گرم) با استفاده از روش های سری الک مرطوب و سانتریفیوژ در محلول شکر جداسازی شدند. همچنین، شمارش اسپور در یک گرم خاک با سه تکرار انجام گردید. سپس، اسپورهای جداسازی شده براساس ویژگی های ریخت شناسی مانند رنگ، شکل، اندازه، ساختار دیواره، هیف اتصال و غیره شناسایی شدند.

نتایج و بحث: 

بررسی های میکروسکوپی نشان داد تمام ریشه های گیاهی نمونه برداری شده توسط قارچ های میکوریز آربوسکولار کلونیزه شده بودند. درصد کلونیزاسیون میکوریزی بین گونه های گیاهی از 9 تا 92 درصد متغیر بود و بیشترین و کمترین آن به ترتیب در گیاه آویشن و قدومه مشاهده شد. بیش ترین تعداد اسپور در فراریشه گیاه آویشن و کم ترین آن مربوط به ازمک بود. همچنین، تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که در اکثر گیاهان بین درصد کلونیزاسیون میکوریزی و تعداد اسپور همبستگی مثبت وجود داشت. براساس بررسی های ریخت شناسی، 12 گونه میکوریز آربوسکولار متعلق به هشت جنس Claroidoglomus (C. etunicatum و C. luteum)، Funneliformis (F. caesaris و F. geosporum)، Glomus (G. ambisporum)، Rhizophagus (Rh. aggregatum وRh. fasciculatus)، Septoglomus (Se. africanum، Se. constrictum و Se. deserticola)، Entrophospora (E. infrequens)، Gigaspora (Gi. gigantea) و Scutellospora (Scutellospora sp.) شناسایی شدند. گونه Se. africanum برای فلور قارچی ایران جدید می باشد و سایر گونه های شناسایی شده پیش از این از مناطق و محصولات مختلف گزارش شده اند.

با توجه به اهمیت قارچ های میکوریز آربوسکولار، شناسایی و تکثیر این گروه قارچی برای بهره برداری از پتانسیل آن ها در برنامه های احیای مناطق خشک، به خصوص مناطق حفاظت شده، ضروری می باشد. با این حال، بررسی های بیشتر برای شناسایی دقیق تر گونه های میکوریز آربوسکولار مورد نیاز است.