اوتروفیکاسیون در منابع آبی: تعریف، انواع، علل،اثرات اکولوژیکی و راهکارهای کنترل

یکی از رایج ترین مشکلات مدیریت کیفیت آب دریاچه ها و مخازن در سراسر جهان است. حدود 30 تا 40 درصد از دریاچه ها و مخازن در سراسر جهان تحت تاثیر غلظت غیر طبیعی مواد مغذی بالا قرار دارند. اوتروفیکاسیون پدیده ای است که در اثر تخلیه بیش از حد مواد مغذی در یک سیستم آبی، به ویژه توسط نیتروژن و فسفر، به ویژه در دریاچه ها، مصب ها و جریان های آهسته ایجاد می شود. به دلیل مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی و تخلیه فاضلاب های شهری و صنعتی تصفیه نشده به منابع آبی، وسعت فرآیندهای اوتروفیکاسیون از اواسط قرن گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. یکی از نشانه های بارز اوتروفیکاسیون شکوفایی متراکم جلبکی است که باعث کدورت زیاد در سیستم های آبی، کاهش اکسیژن و افزایش شرایط هیپوکسی در قسمت های عمیق تر بدنه های آبی به دلیل تجزیه گیاهان در رسوبات می شوند. علاوه بر این، توسعه انبوه سیانوباکتری های مضر (جلبک های سبز آبی)، کاهش تنوع گونه ها، تشکیل سولفید هیدروژن، افزایش مرگ و میر ماهی ها، بوی ناخوشایند و افزایش فیتوپلانکتون ها و سایر گیاهان آبزی از دیگر اثرات اتروفیکاسیون بر اکوسیستم می باشد. مواد مغذی اصلی مورد توجه نیتروژن و فسفر هستند که هر دو برای رشد جلبک ها ضروری هستند، اما نقش فسفر حیاتی تر است زیرا بسیاری از سیانوباکتری ها می توانند نیتروژن مورد نیاز خود را از نیتروژن موجود در جو از طریق تثبیت نیتروژن تامین کنند. از این رو اکثر اقدامات کنترلی اتروفیکاسیون به سمت کاهش فسفر هدایت می شوند. هدف از این مقاله مروری بررسی انواع، علل، مراحل و اثرات و در نهایت راهکارهایی کنترل، اصلاح و پیشگیری فرایند اتروفیکاسیون می باشد.