واکاوی راهبردهای درک خواندن انتقادی در کتاب فارسی ششم ابتدایی: پژوهشی از منظر رویکرد نمودهای ذهنی

در خواندن انتقادی، فراگیر با ارزیابی شواهد، بحث و پرسش گری، دیدگاه نویسنده را بهتر درک می کند. هدف این پژوهش، بررسی کتاب فارسی ششم ابتدایی با توجه به شش راهبرد سبک های یادگیری، خواندن فعال، پیام اصلی، تفکر انتقادی، ارتباط پرسش و پاسخ و مشخصه های متن و 39 تکنیک از منظر رویکرد نمودهای ذهنی است تا مشخص شود که به چه میزان این منبع آموزشی با انگاره فوق همسویی دارد. دراین راستا، در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، از میان کتاب های فارسی دوره ابتدایی، کتاب فارسی ششم ابتدایی برمبنای رویکرد نمود های ذهنی بررسی شد. راهبردهای خواندن انتقادی استفاده شده در هر درس از طریق مطابقت با راهبردهای رویکرد نمود ذهنی، مشخص و نهایتا مطابقت کلی نمونه آماری با آنها به صورت کمی تعیین شد. پیکره ای متشکل از 165 راهبرد استخراج شده از متن کلیه درس ها، حکایت ها و بخش های بخوان و حفظ کن و بخوان و بیندیش و نیز همه تمرین های کتاب شامل بخش های درک مطلب، درک و دریافت، خوانش و فهم، دانش (زبانی و ادبی)، بازی، گوش کن و بگو و کارگاه درس پژوهی برمبنای نمون برگ محقق ساخته 39 مولفه ای مطالعه شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شدند. بررسی فراوانی راهبردهای استفاده شده نشان داد که میان آنها تفاوت معناداری وجود دارد. یافته ها تاییدی هستند بر اینکه از همه راهبردها در کتاب ششم ابتدایی استفاده شده است، اگرچه تنوع و فراوانی آنها متفاوت است. راهبرد سبک های یادگیری همسو با رویکرد نمودهای ذهنی است. راهبردهای خواندن فعال و تنوع پرسش ها تقریبا با این انگاره همسو هستند؛ حال آنکه راهبردهای پیام اصلی، تفکر تاملی و مشخصه های متن همسو با رویکرد فوق نیستند. به طور کلی، این منبع آموزشی از نظر راهبردهای خواندن انتقادی همسو با رویکرد نمودهای ذهنی نیست که بازبینی آن را از این منظر برای ارتقاء درک خواندن فراگیران اجتناب ناپذیر می نماید.