روند بروز و مرگ و میر بیماری ایسکمیک قلبی در استان های ایران از سال 1990 تا 2019

بیماری ایسکمیک قلبی (IHD) یک مشکل عمده بهداشت عمومی می باشد و در سال 2019 علت اول سال های از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودرس را داشته است. دانستن میزان بروز و مرگ ومیر آن می تواند در طراحی و اجرای مداخلات پیشگیرانه در مناطق مختلف کشور کمک کننده باشد. در پژوهش حاضر الگوی بروز، و مرگ ومیر IHD طی سال های 2019-1990 در استان های ایران بررسی شد.

در این مطالعه اکولوژی (با کد اخلاق IR.ZUMS.REC.1402.216)، میزان بروز، و مرگ ومیر استاندارد شده سنی (در هر 100000 نفر) بیماری ایسکمیک قلبی برای 31 استان ایران از پایگاه جهانی بار بیماری ها (GBD) در سال های 1990، 1995، 2000، 2005، 2010، 2015 و 2019 استخراج شد. همچنین میزان بروز، و مرگ ومیر در گروه های سنی کم تر از 44، 54- 45، 64-55، 65-74، 75-84 و بالای 85 سال در سال های مورد مطالعه نیز مورد بررسی قرار گرفت. در زنان و مردان، در گروه های سنی مختلف و در کل، نسبت مرگ ومیر به بروز (MIR) نیز محاسبه شد. به منظور شناسایی استان های با روندهای مشابه در میزان بروز، مرگ و میر و MIR در سال های مورد مطالعه از تحلیل خوشه بندی مبتنی بر مدل استفاده شد. در روش خوشه بندی از آمیخته متناهی از توزیع های تی چند متغیره استفاده شد. جهت تعیین تعداد خوشه ها (تعداد روندهای متفاوت) معیار اطلاع بیزی (BIC) به کار رفت. جهت تعیین تعداد خوشه ها، خوشه های متفاوت در نظرگرفته شد و BIC محاسبه شد. تعداد خوشه ای که دارای کم ترین مقدار BIC بود به عنوان تعداد خوشه نهایی در هر شاخص در نظر گرفته شد. تحلیل ها در نرم افزار R 4.2.0 انجام شد.

طی سال های 1990 تا 2019، میزان بروز IHD در زنان 6 درصد و مردان 4 درصد، میزان مرگ ومیر IHD در زنان 35 درصد و مردان 40 درصد و MIR در زنان 69 درصد و مردان 62 درصد کاهش داشته است. از سال 1990 تا 2019 در استان خراسان رضوی 13 درصد کاهش بروز کل و در استان اردبیل فقط 1 درصد کاهش بروز کل بیماری مشاهده گردید. کم ترین میزان بروز بیماری ایسکمی قلبی در سال 2019 در استان تهران بوده است. همچنین در هر دو جنس، استان تهران کم ترین میزان مرگ ومیر و MIR را داشته است. استان خراسان شمالی در کل بالاترین میزان بروز و استان گلستان بالا ترین میزان مرگ ومیر و MIR بیماری را در سال 2019 دارا می باشد. براساس نتایج تحلیل خوشه بندی، میزان بروز دارای 3، مرگ ومیر دارای 2 و MIR دارای 2 روند(خوشه) در31 استان بودند. میزان بروز در اردبیل، گلستان، خراسان جنوبی، قزوین، قم، سیستان و بلوچستان، تهران و یزد، میزان مرگ و میر در اردبیل، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، ایلام، کردستان، لرستان، قزوین و سمنان و MIR در آذربایجان شرقی و غربی، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، فارس، گیلان، گلستان، هرمزگان، ایلام، اصفهان، کرمان، کرمانشاه، خراسان رضوی، خوزستان، کردستان، لرستان، مرکزی، مازندران، سمنان و یزد روند مشابه هم و بالاتر از سایر استان ها داشته است.

 میزان بروز و مرگ ومیر و MIR طی 30 سال مطالعه در ایران کاهش داشته است که این کاهش در بروز به میزان قابل توجهی کم تر از دو شاخص دیگر است. این امر لزوم توجه برنامه ریزان نظام سلامت و تمرکز آن ها به برنامه های پیشگیرانه سطح اول را نشان می دهد. هم چنین تفاوت مشاهده شده در بروز و مرگ ومیر بر حسب استان های مختلف، برنامه ریزی بر حسب مناطق مختلف را متذکر می شود.