تحلیل و طبقه بندی طرحواره های معنی شناختی در افعال مرکب فارسی: مطالعه ای در چارچوب زبانشناسی شناختی

پژوهش حاضر می کوشد تا با اتکاء بر ارکان معنی شناسی شناختی به تحلیل و طبقه بندی طرح واره ها در افعال مرکب فارسی بپردازد. مساله اصلی پژوهش حاضر واکاوی سازوکارهای معنایی و همچنین شیوه های مفهوم سازی افعال مرکب فارسی در چارچوب معنی شناسی شناختی براساس طرحواره های مطرح در این رویکرد است. هدف عمده از انجام این پژوهش تحلیل و دسته بندی انواع طرحواره های تصویری -حرکتی و حجمی در تبیین ساختار معنایی-مفهومی گزاره های مرکب فارسی است. پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و پیکره مداراست. جمع آوری داده ها از طریق فرهنگ 8 جلدی سخن و همچنین پایگاه دادگان زبان فارسی صورت گرفته است. پیکره پژوهش 1000 گزاره مرکب فارسی را در بر می گیرد که در قالب 20 همکرد رایج زبان فارسی و به ازای هرکدام 50 ترکیب فعلی مرکب مورد بررسی قرار گرفته و انواع طرحواره های معنایی مطرح و بازنمایی آن ها براساس مراحل چارچوب نظری صورت می پذیرد. از میان طرح واره های تصویری دو طرحواره ی حرکتی و حجمی در این پژوهش بررسی شدند. یافته های پژوهش نشان داد که طرحواره حرکتی بسامد بیشتری نسبت به طرحواره ی حجمی دارد. همچنین در هر دو طرحواره، چهار همکرد بیشترین همکاری در ساخت طرحواره تصویری داشتند که عبارت بودند از«کردن»،«شدن»،«رفتن»و «دادن». به طورکلی افعالی نظیر، شتافتن، گذشتن و فرستادن که بر حرکت دلالت دارند و در بازه های زمانی کوتاه و بلند، بسته به موضوع سخن، استفاده می شوند، نقشی تعیین کننده در ساخت طرحواره های تصویری حرکتی دارند.در ساخت طرحواره های حجمی، افعالی با دلالت بر موضوعاتی چون محتوی چیزی بودن،دردرون (دل) چیزی داشتن،در مکانی محصور بودن و مانند اینها نقش دارند.