اقتصاد دریا محور؛ تولید، اشتغال و صادرات: رویکرد تعادل عمومی قابل محاسبه ی چند منطقه ای

پیشینه و مبانی نظری پژوهش:  

اقتصاد آبی یک اقتصاد اقیانوسی است که هدف آن بهبود رفاه انسانی و برابری اجتماعی است و در عین حال، کاهش خطرات زیست محیطی را نیز مد نظر دارد. اقتصاد آبی به استفاده پایدار از منابع اقیانوسی به منظور رشد اقتصادی، بهبود معیشت و مشاغل اشاره دارد و سلامت اکوسیستم های اقیانوسی نیز تضمین می شود. ایران با دسترسی به دریا و بهره گیری از فرصت ها و پتانسیل های آن می تواند در مسیر رشد و توسعه اقتصادی گام بردارد. از پتانسیل های کشور در حوزه اقتصاد دریا محور می توان به مواردی همچون دسترسی به آب های آزاد، جزایر کوچک و بزرگ، شهرهای بندری با عملکردهای متنوع تجاری، صیادی، توریستی و صنعتی، شیلات(صید ،آبزی پروری)، گردشگری دریایی، حمل و نقل دریایی، کشتی سازی، منابع زیر سطحی، معادن نفت و گاز و پالایشگاه ها، بنادر، اسکله ها و سازه های دریایی، بانکرینگ (سوخت رسانی به کشتی ها) و فعالیت های زیست محیطی اشاره نمود. یکی از فرصت های معطل توسعه در کشور، اقتصاد دریامحور است، توسعه دریامحور و اقتصاد دریا که اخیرا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته، موضوعی بسیار کلی است و لازم است تا تصویر روشنی از آن ترسیم شود، در این پژوهش سعی شده است تا بخشی از واقعیت های اقتصاد دریا محور در کشور بیان شود. آبزی پروی و حمل نقل دریایی از جمله بخش های مهم اقتصادی است که در اقتصاد دریا محور مورد توجه قرار می گیرد، توسعه دریامحور و اقتصاد دریا که اخیرا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و در برنامه هفتم توسعه نیز به آن اشاره شده است، می تواند تبعات اقتصادی زیادی برای ایران داشته باشد،  بر این اساس، پژوهش حاضر در پی شناسایی منافع اقتصادی تمرکز بر اقتصاد دریا محور می باشد و سوال اصلی پژوهش این است که تمرکز بر اقتصاد دریا محور چه تاثیری بر رفاه، تغییرات تراز تجاری و اشتغال کشور دارد؟

روش شناسی:

 در این پژوهش اثرات اقتصادی تمرکز بر اقتصاد دریا محور (بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی)، بر اساس الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه ی چند منطقه ای (GTAP) و نسخه 10 پایگاه داده های آن، طی 3 سناریو (1.کاهش 100 درصدی نرخ های تعرفه دو جانبه دو بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی، 2. افزایش بهره وری نیروی کار شاغل در دو بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی و 3. افزایش بهره وری در نهاده های واسطه ای در دو بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی) با بسته نرم افزاری GEMPACK تحلیل شده است.

 نتایج این پژوهش نشان می دهد که با کاهش تعرفه بخش آبزی پروی، حجم تولیدات بخش آبزی پروری کاهش، با افزایش بهره وری نهاده های واسطه ای در دو بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی، رفاه ایران افزایش و با افزایش بهره وری نیروی کار و نهاده های وسطه ای در دو بخش آبزی پروری و حمل و نقل دریایی، تراز تجاری این دو بخش مثبت می شود.

 مهم ترین توصیه سیاستی برای کشور با توجه به نتایج پژوهش این است که، تمرکز بر اقتصاد دریا محور به ویژه توجه به بخش حمل و نقل دریایی می تواند به عنوان یک گزینه ی سیاستگذاری مطوب مد نظر قرار گیرد. نتایج این پژوهش می تواند در اتخاذ سیاست های مناسب به برنامه ریزان و سیاست گذاران کشور در زمینه سرمایه گذاری و آموزش نیروی کار شاغل در بخش های دریا محور کمک نماید تا در نهایت منجر به افزایش رشد اقتصادی و افزایش صادرات این بخش شود. آموزش و بهره وری نیروی کار شاغل در بخش های دریا محور می تواند منجر به افزایش تولید شود. یکی از متغیرهایی که می تواند بر بهره وری موثر باشد، سرمایه گذاری در بخش های دریا محور است، مزیت دریایی ایران بی نظیر است و صرفا با استفاده از سرمایه گذاری دولت نمی توان فعالیت های اقتصادی را پیش برد و باید با سرمایه گذاری داخلی و نیز ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاران خارجی، از ظرفیت بخش خصوصی به بهترین شکل در حوزه دریایی و بندری بهره مند شد.