بررسی تطبیقی نگاه مفسرین و عرفا به «آیه امانت»، چیستی و چرایی رد و قبول آن از سوی آسمانها و زمین و انسان در کتب تفسیری و عرفانی فارسی (روض الجنان، کشف الاسرار، مرصادالعباد، مثنوی معنوی)

برخی از آیات قرآن کریم بواسطه محتوا و پیام خاص و عمیق خود، بازتاب بیشتری نسبت به سایر آیات در آثار نویسندگان، شعرا و مفسرین بر جای داشته اند. آیه شریفه 72 سوره احزاب از جمله آیاتی است که در مراد و معنای آن اختلافات زیادی بین مفسران و قرآن کریم و عارفان وجود دارد. لذا با توجه به تاثیر وسیع این آیه در کتب تفسیری و عرفانی، به بررسی نظرات و مستندات چهار تن از مفسران و عرفا در باب معنای امانت و چگونگی حمل آن بر عالم و علت ابای مخلوقات از پذیرش آن و چگونگی پذیرش انسان پرداخته و در آخر علت وصف انسان به ظلم و جهل مورد بررسی قرار گرفته است.

در مقاله حاضر از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. در ابتدا آثار و منابع مرتبط با موضوع بدقت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند، سپس درباره آیه موردنظر و دیدگاه چهار تن از مفسران و عارفان مورد بررسی قرار گرفته است.

از نظر مفسرین و عرفای موردمطالعه، انسان تنها موجودی است که صلاحیت و شانیت حمل امانت را دارد، و این پذیرش از سوی انسان با اختیار و اراده همراه بوده است. کتب تفسیری موردمطالعه امانت را به امور گوناگونی تعبیر میکنند، اما کتب عرفانی موردمطالعه، امانت را تعبیر به » عشق و معرفت» نموده اند و محبت را حاصل معرفت الهی میدانند.

مفسران موردمطالعه انسان را به سبب برداشتن امانت، ظلوم و جهول میدانند و ملامت مینمایند، اما عارفان موردنظر به علت تمجید خداوند از محبوب خود و ایجاد رابطه عاشقانه دوسویه، این دو واژه را واژگانی مثبت و عامل مدح انسان میدانند نه ذم او.