پایداری عملکرد دانه و واکنش به بیماری پوسیدگی ذغالی ژنوتیپ های جدید سویا در برخی مناطق شمال کشور

عملکرد دانه در سویا یک صفت کمی پیچیده بوده و تحت تاثیر عوامل متعدد ژنتیکی و محیطی قرار می گیرد. در این پژوهش 13 ژنوتیپ برتر به همراه ارقام شاهد ساری و کتول در سه منطقه اقلیم گرم و مرطوب شمال کشور (ساری، گرگان و مغان) در طی دو سال زراعی 1393 و 1394 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. مقایسه میانگین عملکرد دانه در طی دو سال و سه منطقه نشان داد که ژنوتیپ  G15 بیشترین میزان تولید را به خود اختصاص داد و پس از آن ژنوتیپ های G2، G4 وG9 در رتبه های بعدی قرار گرفتند بررسی ضریب رگرسیون خطی نشان داد تعداد دانه در مترمربع (R² = 0.77) و تعداد غلاف در بوته (R² = 0.66) با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشت. درحالی که همبستگی وزن صد دانه با عملکرد دانه غیر معنی دار بود (R² =0.02). از نظر درصد آلودگی به بیماری پوسیدگی ذغالی، ژنوتیپ های G2 وG3 بیشترین درصد آلودگی و ژنوتیپ G4 کمترین درصد آلودگی به بیماری را داشتند. در مجموع آلودگی به بیماری پوسیدگی ذغالی در تمامی ژنوتیپ های مورد بررسی  زیر 10 درصد بوده و جزء ژنوتیپ های متحمل به این بیماری محسوب می شوند. نتایج تجزیه پایداری ژنوتیپ ها با روش GGE بای پلات نشان داد که دو مولفه اول و دوم 70/6 درصد از تغییرات کل عملکرد دانه را توجیه کردند. بر اساس نمودار کدام در کجا  GGEبای پلات ژنوتیپ های G4، G15،  G12و G7در رئوس چند ضلعی قرار داشته و در گروه ژنوتیپ های واکنش پذیر به محیط و ژنوتیپ هایG2 ، G3 وG1 در گروه ژنوتیپ-های پایدار بودند. ژنوتیپG4  بهترین ژنوتیپ در محیط های مغان1 و مغان2، ژنوتیپG15 بهترین ژنوتیپ در محیط های ساری1 و گرگان2 و ژنوتیپ G12  بهترین ژنوتیپ در محیط ساری2 بودند. در مقایسه ژنوتیپ های مورد بررسی با ژنوتیپ ایده آل، ژنوتیپ-هایG15 ، G9، G2 وG1 با داشتن کمترین فاصله از ژنوتیپ ایده آل در گروه ژنوتیپ های پایدار قرار گرفتند. نمودار بای پلات بررسی هم زمان عملکرد دانه و پایداری ژنوتیپ ها، نشان داد که عملکرد دانه ژنوتیپG2  نزدیک به میانگین بوده و از پایداری نسبتا خوبی در تمامی محیط های مورد مطالعه برخوردار بود. در این بررسی محیط ساری1 (ساری1393) با قدرت نمایندگی بالا موثرترین محیط از لحاظ توان تمایز بین ژنوتیپ ها بوده و محیط گرگان2 (گرگان 1394) در رتبه بعدی قرار گرفت. بر اساس تحمل به بیماری پوسیدگی ذغالی، عملکرد دانه و نماهای مختلف بای پلات، ژنوتیپ G2 می تواند به عنوان یک ژنوتیپ پرمحصول و پایدار، کاندید یک رقم جدید سویا باشد.