مدیریت علف های هرز در کشت مستقیم برنج (Oryza sativa L.)

برنج (Oryza sativa L.) یکی از محصولات اصلی غلات و غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان است. حدود 90 درصد برنج جهان در آسیا تولید و مصرف می شود. ایران یکی از مناطق خشک و نیمه خشک است و به دلیل کمبود آب در بسیاری از نقاط کشور سطح زیر کشت برنج کاهش می یابد. کشت مستقیم برنج راه خوبی برای صرفه جویی در مصرف آب است. مهمترین چالش در این سیستم کشت، کنترل علف های هرز است. روش های سنتی کنترل علف های هرز در برنج شامل وجین دستی است، اما به دلیل کمبود نیروی کار در زمان بحرانی وجین و افزایش هزینه های نیروی کار، این روش کمتر رایج می شود. علف کش ها نقش کلیدی در کنترل علف های هرز دارند و امروزه به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین، این آزمایش به منظور ارزیابی اثربخشی شیوه های مختلف مدیریت علف های هرز برای برنج بذر مستقیم در فاصله ردیف های مختلف انجام شد. این مطالعه به منظور بررسی اثر فاصله کاشت روی ردیف و کاربرد علف کش های مختلف بر کنترل علف‏های هرز و عملکرد کشت مستقیم برنج در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1398 اجرا شد. فاصله بین بوته ها در دو سطح 3 و 5 سانتی متر و مدیریت شیمیایی علف های هرز در پنج سطح شاهد عاری از علف های هرز، شاهد آلوده به علف های هرز، علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون با نام تجاری کانسیل اکتیو (WG 30%) به میزان 150 گرم، علف کش بیس پیریباک سدیم با نام تجاری نومینی (OF 10%) به میزان 250 میلی لیتر و مخلوط دو علف کش سای هالوفوپ بوتیل (OD 20%) (با نام تجاری کلین گر) به میزان 5/2 لیتر در هکتار همراه با علف کش بازاگران (بنتازون) به مقدار 3 لیتر در هکتار در مرحله 2 تا 6 برگی علف های هرز بودند. نتایج نشان داد فاصله ردیف کاشت اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه نداشت؛ اما نحوه مدیریت علف های هرز اثر معنی داری بر صفات مورد بررسی داشت. ارزیابی چشمی خسارت به علف هرز در دو مرحله ارزیابی (15 و 30 روز پس از سمپاشی) نشان داد که در بین تیمارها، علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون به ترتیب با 75 و 33/83 درصد کنترل علف های هرز برتر از سایر علف کش ها بود. کمترین میزان زیست توده علف های هرز در 6 هفته پس از سمپاشی (50/20 گرم در متر مربع) و 10 هفته پس از سمپاشی (83/20 گرم در متر مربع) در تیمار علف کش تریفامون + اتوکسی سولفورون مشاهده شد که با شاهد تفاوت معنی داری نداشت. بیشترین ارتفاع بوته های برنج (17/103 و 41/98 ساتی متر)، به ترتیب در تیمارهای شاهد عاری از علف های هرز و تیمار علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون مشاهده شد. شایان ذکر است که بیشترین عملکرد بیولوژیک برنج (4/6244 و 4/5808 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه برنج (به ترتیب 18/2391 و 27/2290 کیلوگرم در هکتار) در تیمارهای شاهد عاری از علف های هرز و کاربرد علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون مشاهده شد. با توجه به نتایج مصرف علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون جهت کنترل مناسب علف های هرز در کشت مستقیم برنج توصیه می شود. بیشترین و کمترین ارتفاع، تعداد پنجه و طول سنبله در تیمار شاهد عاری از علف های هرز و تیمار شاهد آلوده به علف های هرز مشاهده شد. از علف کش های مورد استفاده در این آزمایش، تیمار تریافامون + اتوکسی سولفورون با کنترل بهتر علف های هرز، در ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله نسبت به سایر علف کش ها برتری داشتنند. با توجه به نتایج آزمایش، استفاده از علف کش تریافامون + اتوکسی سولفورون ضمن کنترل بهتر علف های هرز می تواند عملکرد دانه را افزایش دهد.