بررسی عوامل مرتبط با تمایل به فرزندآوری: یک مرور نظام مند

کاهش تمایل به فرزندآوری یکی از دغدغه ها و چالش های مهم در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه می باشد. همچنین سیاست های کنونی حاکم در این کشورها سعی در شناخت عوامل مرتبط با آن را دارند، و تا به امروز این راه منجر به افزایش جمعیت در کشورهایی که جمعیت رو به پیری دارند، شده است. با توجه به وسعت اهمیت این موضوع، این مطالعه هدف تعیین بررسی عوامل مرتبط با تمایل به فرزند آوری به صورت نظام مند، انجام پذیرفت.

این مطالعه مروری نظام مند که در سال 2024 انجام شده است، در پنج مرحله انجام شد که شامل طراحی سوال مطالعه، جستجو، استخراج مطالعات وابسته به تحقیق، انتخاب مطالعات مرتبط، جدول بندی اطلاعات و گزارش نتایج بود. جستجو در بانک های اطلاعاتی داخلی و خارجی شاملSID ،PubMed ، magiran ، Iran doc، Science Direct، Scopus و موتور جستجوی Google scholar با کلید واژه هایی مانند "عوامل مرتبط"، "فرزندآوری"، "عوامل روانی"، "عوامل اجتماعی"، "عوامل فرهنگی"، "عوامل جسمی"، "عوامل فردی"، "عوامل مذهبی"، "کاهش"، "ایران" و "تمایل"، و معادل انگلیسی شان انجام پذیرفت. مطالعات در بازه زمانی 2012 تا 2024 (دوازده سال اخیر، به دلیل تغییرات عمده در جهان) بررسی شدند. جهت انتخاب مطالعات معیار ورود و یا خروج در نظر گرفته شد. هم چنین غربالگری کیفیت مطالعات به وسیله چک لیست نیوکاسل انجام شد. پس از انتخاب و بررسی کیفیت، داده های موجود در مطالعات طبقه بندی شد.

یافته ها براساس پاسخ به سوال اصلی تحقیق در سه طبقه عوامل اجتماعی و محیطی، عوامل روانی- جسمی و عوامل دموگرافیک قرارگرفتند. بررسی 16 مطالعه مقطعی نشان داد که، عواملی همچون، جنس، سن، تاهل، تحصیلات، نژاد، محل زندگی که در طبقه دموگرافیک قرار می گیرند. از جمله عوامل مرتبط دیگر در تمایل به فرزندآوری هستند. دین و مذهب، پیشرفت تکنولوژی، تجارب زندگی، فرهنگ و سیاست حاکم بر جامعه، ساختار خانوادگی، همسالان و مسائل اقتصادی، دسترسی به رسانه از جمله موارد مرتبط دیگری هستند که در دسته عوامل اجتماعی و محیطی قرار می گیرد و در 6 مطالعه به آن اشاره شد. بررسی حاصل از 7 مطالعه مقطعی دیگر به ارتباط طبقه بعدی یعنی عوامل روانی- جسمی اشاره داشت. در این مطالعات ارتباط عواملی همچون شخصیت، افسردگی، خودکار آمدی، بیماری زمینه ای و سوابق باروری و ناباروری را در فرزندآوری مرتبط دانست. لازم به ذکر است که گفته شود برخی مطالعات در چند طبقه قرار گرفتند و طبقات باهم همپوشانی داشتند.

براساس یافته های این مطالعه، عوامل گسترده ای به تمایل افراد به فرزندآوری مرتبط می باشد که مطالعات حاضر در این پژوهش در بیان آن ها به اندازه کافی نمی باشد. اما می توان از این عواملی که در مطالعات گوناگون مطرح شده است به عنوان راهنمایی در جهت شناخت عوامل مرتبط کمک گرفت و با برنامه ریزی در جهت مدیریت و یا تقویت برخی از آن ها به افزایش تمایل به فرزندآوری کمک نمود.