ترامتنیت در اثر موسیقایی

امروزه مطالعات بینامتنی در نقد هنری جایگاه ویژه ای یافته و در این میان مدل ژرار ژنت که نام «ترامتنیت» بر آن نهاده، به دلیل ساختارمندی قوی و جامع الاطراف بودن آن، برجسته شده است. ترامتنیت در وهله ی اول برای مطالعه ی ارتباطات میان متون و بعد برای شناخت عوامل موثر در فهم متن و چگونگی ورود به جهان متن، الگوی کارآمدی ارایه می کند و این الگو پنج بخش بیش متنی، بینامتنی، سرمتنی، فرامتنی و پیرامتنی را شامل می شود. این پنج بخش نه تنها بیان می کند که یک متن چطور همواره در یک شبکه ی معنایی منسجم قرار می گیرد، بلکه نشان می دهد که فهم هر متن وابسته به فهم متون دیگری است که به طرق مختلف با متن اصلی در ارتباط اند و معناداری متن همواره در این ارتباط اتفاق می افتد. ترامتنیت در ابتدا بیشتر در نقد ادبی به کار گرفته می شد. خود ژنت نیز بر ادبیات متمرکز بود، اما کم کم به عنوان روشی توانمند در دیگر هنرها نیز به کار گرفته شد. در پژوهش حاضر، چگونگی استفاده از ترامتنیت به عنوان یک روش نقد برای موسیقی بررسی و نمونه هایی برای بخش های مختلف ترامتنی به عنوان شاهد استفاده شده است. ذکر شواهد و نمونه های موسیقایی همگی مبتنی بر موسیقی ایرانی است که به عنوان مطالعه ی موردی درنظر گرفته شده است. در این پژوهش اثر موسیقایی در معنای گسترده ی آن، اعم از باکلام یا بی کلام، یا موسیقی در کنار دیگر هنرها، به عنوان یک متن در نظر گرفته شده و با الگوی ساختاری ترامتنی مورد مطالعه قرار گرفته و نحوه ی ارتباط آن با دیگر متون بررسی شده است. این ارتباط اعم از بیناموسیقایی و یا بینارسانه ای است، بدین معنا که ارتباط متن موسیقایی با دیگر هنرها نیز ذیل ترامتنیت گنجانده شده است. در ارایه ی مثال برای هر بخش نیز، گستره ی وسیع موسیقی در نظر گرفته شده و مثال ها همگی از موسیقی ایرانی و بیشتر موسیقی ردیف دستگاهی انتخاب شده اند. در توصیف هر بخش، نحوه ی تطبیق آن با موسیقی و نقدهای وارد بر نظریه ی ژنت ذکر شده و هر بخش برای به کارگیری در موسیقی بازتعریف شده است. همچنین بخش فرعی جدیدی با نام محیط متن به بخش پیرامتنی اضافه شده که عهده دار تحلیل پیرامتنی موسیقی در ارتباط با دیگر هنرها است.