تئاتر؛ تلاقی گاه هنر و علم

بسیاری علم و هنر را دو رشته ی جدا از هم می دانند، با این تعریف که یکی دارای خلاقیت زیبایی شناسانه و دیگری کاربرد فنون و روش ها است. اما مطالعه تاریخ هنر نشان می دهد که این دو قلمروی به ظاهر متفاوت همواره تحت تاثیر یکدیگر بوده اند. سی پی اسنو، دانشمند و رمان نویس انگلیسی از اولین کسانی بود که بر این شکاف عظیم صحه گذاشت. اسنو هنر و علم را دو «قلمرو» متمایز می دید و بر این باور بود که عصر جدید، شکافی عظیم میان این دو قلمرو ایجاد کرده است. ازاین رو، هنر و علم را دو «فرهنگ» متمایز می نامید. او راه غلبه بر شکاف میان هنر و علم را در تولید بخت هایی خلاقانه می دانست. مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان این دو قلمروی به ظاهر متمایز را به هم ربط داد؟ هنر تئاتر در تلاقی گاه دو قلمرو قرار می گیرد و امکانی خلاقانه برای پرکردن این شکاف است. مقاله حاضر با استفاده از نظریه اسنو و به روشی تحلیلی در تلاش است این بخت های خلاقانه در تئاتر را در سه سطح واکاوی کند: 1) نمایشنامه های علمی 2) نمایشنامه های علمی پست دراماتیک 3) تئاتر فناورانه. درنتیجه ی واکاوی تلاقی امکانات خلاقانه هنر تئاتر با فنون علمی در این سه سطح می توان دید که هنر و علم به طور متناوب در خدمت یکدیگر بوده اند. در سطح اول تئاتر وسیله ای می شود برای آموزش علم و نظریات علمی عاملی می شوند برای شکل دادن به فرم نمایشنامه. در سطح دوم، متن دیگر نقشی محوری ندارد و نظریات علمی بیش ازپیش به درون فرم اجرا نفوذ کرده و به خدمت فرم های اجرایی درآمده اند. چنین امری در پی گفت وگوی مستقیم میان هنرمند و دانشمند ممکن می شود. رابطه هنر و علم با گذر از دو سطح نمایشنامه های علمی و نمایشنامه های علمی پست دراماتیک، در سطح سوم و در اجراهای فناورانه، در فرم جدید «هنر علمی» به کمال می رسد، هنری که ترکیبی است تفکیک ناپذیر از علوم فناورانه و هنرهای اجرایی. بنابراین می توان گفت «هنر علمی» پلی است میان این دو قلمرو. اما پیش شرط آن همکاری دوطرفه ی هنرمندان و دانشمندان است و تحقق این همکاری نیز در گرو شناخت کامل طرف مقابل و اعتماد به تخصص های یکدیگر.