خوانش عرفانی از شفاعت در نهج البلاغه

آموزه «شفاعت» از عقاید اسلامی است که از قرن ها پیش تا امروز آرای مختلفی در باب آن ابراز شده و حکما و عرفای مسلمان با نگرش های متفاوتی که به آموزه های وحیانی داشته اند به تفسیر آن پرداخته اند. نهج البلاغه در مقام یکی از مهم ترین متن های اسلامی که از لسان معصوم صادر شده شامل فقراتی ارزشمند و حائز اهمیت در باب مقوله شفاعت است که تاکنون در تحقیقات و پژوهش ها از این منظر مورد بررسی و ارزیابی قرار نگرفته است. عدم التفات به تعالیم وحیانی با تفسیر معصوم در مکتب اهل بیت و مغفول ماندن مبانی عارفانه در نحوه مواجه با آموزه های دینی، به بدنه حقایق وحیانی آسیب می رساند و معارف الهی را یا به سطح ذهن و زبان عوام تنزل می دهد یا در مدار بسته تعصبات می اندازد؛ همانند فهم سلفیون یا شبه سلفیون از شفاعت که با شبهه افکنی، آن را موجب تحدید قدرت مطلقه خدا و نوعی جانبداری از دوستان و میانجی گری معنا کرده اند. مقاله حاضر با تکیه و تاکید بر فرمایشات امام علی (ع) در نهج البلاغه نشان می دهد که شفاعت با دو مقوله «محبت» در این جهان و «تجسم اعمال» در یوم الحشر نسبت و پیوندی ناگسستنی دارد؛ زیرا محبت، عمل صالحی است که انسان از این جهان مادی با خود به دار آخرت می برد و از آن به نحو شفاعت که صورت باطنی محبت است، برخوردار می شود؛ و تجسم اعمال، ظهور جسمانی و تعین یافته صورت ظاهری و ملکوتی انسان در جهان آخرت است.