بررسی اثرات برداشت و راهکارهای حفاظت از منابع شن و ماسه رودخانه ای (مطالعه موردی حوزه آبخیز باراندوزچای ارومیه)

امروزه در سراسر جهان، رشد جمعیت سبب توسعه شهر نشینی شده است. در پی این رشد فیزیکی، استفاده از انواع مصالح ساختمانی از جمله شن و ماسه بعنوان محل قرضه جهت اجرای طرح های عمرانی مورد برداشت و بهره برداری قرار می گیرد. مدیریت حوزه های آبخیز بدون توجه به نقش بهره برداران دولتی و محلی، سیاست های حفظ منابع آب و خاک را با ناکامی مواجه می نماید و در درازمدت آثار و تبعات منفی زیادی بر جای خواهد گذاشت. در این تحقیق با استفاده از تکنیک GIS و مدل هیدرولیکی HEC-RAS و با کمک افزونه HEC-GeoRAS که پل ارتباطی بین مدل هیدرولیکی HEC-RAS و ArcGIS است، اقدام به بررسی اثرات برداشت بی رویه شن و ماسه بر ویژگی های هیدرولیکی و هیدرولوژیکی رودخانه باراندوزچای پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که با برداشت عمقی یک الی دو متر از بستر رودخانه، سطح مقطع 1% کاهش و سرعت 1% افزایش می یابد به عبارتی به ازای برداشت 1 متر مربع از مقطع رودخانه، سرعت به طور میانگین 02/0 متر بر ثانیه در هر دوره بازگشت افزایش می یابد. این امر در مقاطع عرضی باعث افزایش توان رسوب گذاری و مشکلاتی اعم از بهم خوردن رژیم جریان و سیلابی شدن دبی هیدروگراف در رودخانه و در مقاطع طولی سبب کف کنی و تخریب کناره های رودخانه و زمین های زراعی اطراف گردیده است و همچنین باعث اثرات سوء بر پل ها و بناها و ساخت و ساز های کنار رودخانه شده است.