اثر الگوهای ارتباطی خانواده و هیجان خواهی با وابستگی به فضای مجازی: نقش میانجی نیازهای اساسی روان شناختی

نوجوانی دوره آسیب پذیری نسبت به اثرات وقایع و پدیده های اجتماعی است، لذا مطالعه فضای مجازی در زندگی اجتماعی و تحصیلی نوجوانان و این که چه عوامل و متغیرهایی می تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی این وابستگی اثر گذار باشد، امر مهمی به شمار می آید. هدف پژوهش حاضر طراحی و آزمون مدل اثر الگوهای ارتباطی خانواده و هیجان خواهی با وابستگی به فضای مجازی از طریق نیازهای اساسی روان شناختی (شایستگی، خودمختاری و ارتباط) بود. پژوهش حاضر به روش همبستگی و از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره اول متوسطه شهر خرم آباد بود که از بین آن ها تعداد 290 به روش نمونه گیری تصادفی  خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی در نوجوانان (Sadeghzadeh et al., 2019)، پرسشنامه تجدیدنظر شده الگوهای ارتباطی خانواده (Ritchie & Fitzpatrick, 1990)، مقیاس هیجان خواهی (Aluja et al., 2010) و مقیاس نیازهای اساسی روان شناختی (Sorebo et al., 2006) بود. ارزیابی الگوی پیشنهادی از طریق تحلیل مسیر  و با استفاده از نرم افزارهای SPSS و AMOS ویراست 23 انجام گرفت. نتایج پژوهش حاضر نشان داد رابطه مستقیم الگوی ارتباطی گفت و شنود بر نیازهای اساسی روان شناختی (شایستگی، خودمختاری و ارتباط) و نیز رابطه مستقیم هیجان خواهی بر وابستگی به فضای مجازی، مثبت و معنی دار بود. همچنین رابطه مستقیم الگوی ارتباطی همنوایی بر نیازهای اساسی روان شناختی (شایستگی، خودمختاری و ارتباط)، و رابطه مستقیم هیجان خواهی بر نیازهای اساسی روان شناختی (شایستگی، خودمختاری و ارتباط)، و نیز رابطه مستقیم شایستگی بر وابستگی به فضای مجازی منفی و معنی دار بود. علاوه مسیرهای خودمختاری و ارتباط بر وابستگی به فضای مجازی تایید نشد. به علاوه در مسیرهای غیرمستقیم نیز نیازهای اساسی روان شناختی (شایستگی، خودمختاری و ارتباط)، بین الگوی ارتباطی گفت و شنود و وابستگی به فضای مجازی، و نیز بین الگوی ارتباطی همنوایی و وابستگی به فضای مجازی و همچنین بین هیجان خواهی و وابستگی به فضای مجازی نقش میانجی گر را داشتند. بنابراین می توان با آموزش الگوهای ارتباطی به خانواده ها و همچنین روش های کنترل کردن هیجانات به جوانان و نوجوانان، علاوه بر برآورده کردن نیازهای اساسی روان شناختی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط) آن ها، می توان باعث کاهش وابستگی آنان به فضای مجازی شد.