کارایی تسترهای ذرت در غربال ژرم پلاسم مناطق حاره ای و نیمه حاره ای

 تنوع کم و پایه ژنتیکی ضعیف ژرم پلاسم در مناطق معتدل یک چالش مهم در به نژادی ذرت است. ژرم پلاسم های ذرت نواحی حاره ای و نیمه حاره ای اغلب دارای پایه ژنتیکی وسیع تری هستند و تنوع بیش تری نسبت به ژرم پلاسم مناطق معتدل دارند. بنابراین، به نظر می رسد بتوان از ژرم پلاسم های خارجی، به ویژه ژرم پلاسم های مناطق حاره ای و نیمه حاره ای، به عنوان یک راه حل بالقوه برای تقویت پایه ژنتیکی ژرم پلاسم در مناطق معتدل استفاده کرد. با این حال، کارایی روش های غربال گری برای شناسایی منابع برتر و مناسب ژرم پلاسم خارجی همچنان یک چالش بزرگ است. هدف از این مطالعه، تعیین تعداد مناسب تستر و انتخاب تستر های مناسب برای غربال لاین های ذرت استخراجی از ژرم پلاسم مناطق حاره ای و نیمه حاره ای سیمیت بود.

در این آزمایش، سه تستر مناطق معتدله (MO17، B73، K1264/5-1) ذرت با 25 لاین انتخابی از ژرم پلاسم ذرت سیمیت بر اساس روش لاین × تستر تلاقی داده شدند. 75 تلاقی حاصله به همراه هیبرید شاهد (سینگل کراس 704) در قالب طرح آزمایشی آلفا لاتیس در دو تکرار با چهار بلوک ناقص در هر تکرار در دو منطقه (مغان و جیرفت) مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها بر اساس روش لاین × تستر و هم چنین تجزیه اثر تلاقی ها به اجزای تشکیل دهنده آن با استفاده از روش پیشنهادی کمپتورن (Kemptorn, 1957) انجام شد. برای برآورد اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA; General Combining Ability) و خصوصی (SCA; Specific Combining Ability) نیز از روش تجزیه گرافیکی GGE-biplot بر اساس پیشنهاد فان و همکاران (Fan et al., 2010) استفاده شد.

یافته های تحقیق: 

نتایج نشان داد که از 75 تلاقی ایجاد شده، 32 تلاقی عملکرد دانه بالاتر و معنی دار در مقایسه با هیبرید شاهد سینگل کراس 704 داشتند. میزان برتری تلاقی برتر نسبت به هیبرید شاهد بین 1.46 تا 3.77 تن در هکتار بود. این نتایج نشان داد که امکان استفاده مستقیم از ژرم پلاسم های مناطق حاره ای و نیمه حاره ای سیمیت برای بهبود عملکرد دانه ذرت در شرایط مناطق معتدله ایران وجود دارد. بر اساس نتایج، لاین های شماره 22، 9، 19، 12، 20، 5، 17، 21، 24، 14، 15، 23 و 11 به ترتیب بالاترین GCA مثبت را برای عملکرد دانه داشتند. به طورکلی با در نظر گرفتن GCA، SCA و عملکرد دانه، استفاده مستقیم از لاین های شماره 4، 5، 9، 11، 12، 19، 22 و 24 استخراجی از ژرم پلاسم های ذرت مناطق حاره ای و نیمه حاره ای سیمیت جهت اصلاح عملکرد دانه امکان پذیر است. بررسی کارایی تسترهای مناطق معتدله نیز نشان داد که دو تستر B73 و MO17 قدرت تفکیک بالایی در گزینش لاین های برتر از میان لاین های استخراجی از ژرم پلاسم های مناطق حاره ای و نیمه حاره ای سیمیت داشتند.

به طور کلی، نتایج این مطالعه نشان داد که امکان استفاده از ژرم پلاسم های مناطق حاره ای و نیمه حاره ای سیمیت در اصلاح عملکرد دانه ذرت برای مناطق معتدله وجود دارد. همچنین یک تستر مناسب مناطق معتدله، توانایی تشخیص منابع برتر (نه همه آن ها) را دارد، اما استفاده از دو تستر، خطر عدم انتخاب (حذف) یک منبع برتر را به میزان زیادی کاهش می دهد.