معناشناسی «حیرت» با تکیه بر تحلیل مقایسه ای حوزه معنایی «سرگردانی» در قرآن کریم

مشتقات واژه «حیرت» از کلمات پر کاربرد در معارف اسلامی است. خلا معناشناختی واژه «حیرت» در پژوهش های پیشین سبب شده است نگارنده ظرایف معنایی این واژه را در مقایسه با واژگان همسو، ارزیابی و ازلحاظ معنایی مقایسه کند؛ ازاین رو، ابتدا معنای لغوی این واژه، مطرح و سپس به بررسی آن در میان واژگان حوزه معنایی «سرگردانی» پرداخته میشود. در این مرحله با قراردادن حیرت در نقطه کانونی این حوزه کلماتی معرفی و با واژه حیرت مقایسه معنایی شده اند که بیشترین مولفه های معنایی مشترک با حیرت را در قرآن کریم داشته اند؛ واژه هایی همچون «یبلس»، «فبهت»، «مذبذبین»، «یعمهون»، «یتیهون»، «مریه»، «یهیمون» و «یترددون». از مقایسه واژگان معلوم می شود تحیر برخلاف واژه ابلاس فاقد مولفه ناامیدی از راهیابی است و نیز «مذبذبین» حاوی معنایی از سرگردانی است که به عمد رخ می دهد و مخصوص منافقان است. معنای مستظهر از «یتیهون» مشتمل بر تشبیه به سرگردانی در بیابان است. واژه «مریه» بیان کننده ریشه سرگردانی در شک است و کلمه «هام» از سردرگمی حاصل از عشق خبر می دهد؛ درحالی که واژه تحیر و تردد نسبت به این مولفه ها مطلق است.