بررسی رابطه منبع و مخزن ژئوتیپ های گندم تحت شرایط مطلوب و تنش گرمای آخر فصل در خوزستان

به منظور تعیین منشاء محدودیت عملکرد دانه در شرایط محیطی متفاوت و نیز محدودیت ناشی از گرمای دوره آخر رشد و نمو گندم این تحقیق با شرکت 20 ژنوتیپ گندم نان و دوروم و در دو آزمایش جداگانه هریک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 79-1378 و 80-1379 اجراء گردید. آزمایش اول در اوائل آذرماه به عنوان شرایط مساعد ((Favourable conditions و آزمایش دوم در اوائل بهمن ماه به عنوان شرایط نامساعد محیطی، (Unfavourable conditions) کشت گردید. پنج تا هفت روز پس از گرده افشانی، تیمار حذف برگ پرچم برای مطالعه محدودیت مخزن و تیمار حذف سنبلچه های یک طرف سنبله برای مطالعه محدودیت منبع اعمال گردید. پس از برداشت، درصد محدودیت های منبع و مخزن بر اساس متوسط وزن دانه های باقی مانده سنبله های تیمار و سنبله های شاهد(بدون حذف برگ پرچم و سنبلچه های یک طرف سنبله) و میزان تشدید محدودیت منبع محاسبه گردید. نتایج نشان داد که کلیه ژنوتیپ ها فاقد محدودیت مخزن بودند و سهم برگ پرچم در اندوخته دانه به طور متوسط 12 درصد بود. اغلب ژنوتیپ های مورد مطالعه محدودیت منبع داشتند. این محدودیت در شرایط مساعد بین 8/34 –0 درصد (متوسط 6/12%) و در شرایط نامساعد بین 2/41-7/5 درصد (متوسط 2/17%) متغیر بود. بنابراین در اثر مواجه شدن با گرمای آخر فصل محدودیت منبع به طور متوسط حدود 6% تشدید گردیده است. هم چنین نتایج نشان دادند، ژنوتیپ هایی که اندازه دانه بزرگ تری داشتند، محدودیت منبع آن ها نیز بیشتر بود. وزن دانه نقش اساسی در تعیین عملکرد نهایی نداشت و کمبود عملکرد دانه را باید در دو مولفه دیگر عملکرد یعنی تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله (تعداد دانه در مترمربع)، جستجو نمود.