بررسی عوامل موثر بر مخارج سرانه بهداشتی در پنج کلان شهر ایران

یکی از دغدغه های اصلی دولت ها در طی سال های اخیر افزایش مخارج سرانه بهداشتی بوده است که متاثر از چندین عامل می باشد. افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP)، شاخص آلودگی هوا و انتشار دی اکسید کربن (CO2) اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر مخارج سرانه بهداشتی داشته اند. افزایش GDP  می تواند بهبود زندگی را به همراه داشته باشد، اما افزایش آلودگی هوا و انتشار گاز CO2  ناشی از فعالیت های تولیدی بشر معمولا باعث بروز مشکلات بهداشتی مانند بیماری های تنفسی، بیماری های قلبی و عروقی و تغییرات اقلیمی می شود. مشکلات بهداشتی، مخارج سرانه بهداشتی افراد را افزایش می دهد. علاوه بر این، این هزینه ها تاثیرات منفی بر بهره وری اقتصادی جامعه دارد. بنابراین در این پژوهش به بررسی رابطه بین آلودگی هوا و تولید ناخالص داخلی با مخارج بهداشتی در کلان شهرهای ایران شامل تهران، شیراز، مشهد، تبریز، اصفهان و اهواز پرداخته می شود .با توجه به این که از جمله عوامل موثر بر مخارج بهداشتی خانوارها، درآمد خانوارها و آلودگی هوا می باشد، بنابراین، بررسی رابطه بین این متغیرها می‎تواند در پیدا کردن راهکارهایی برای ارتقای سطح بهداشتی جامعه و حل مشکلات اقتصادی ناشی از افزایش هزینه های بهداشتی موثر باشد.

در این پژوهش از مدل پنل دیتا برای بررسی عوامل موثر بر مخارج سرانه بهداشتی در 5 کلان شهر کشور استفاده شده است. دوره زمانی مورد بررسی بین سال های 1390-1401 می باشد. برای جلوگیری از برازش یک رگرسیون کاذب، پایایی متغیرها مورد بررسی قرار می گیرد. برای انجام این امر از آزمون لوین و لین استفاده می شود. برای آزمون هم انباشتگی متغیرها در بلندمدت، از آزمون هم جمعی پدرونی و همچنین برای تعیین اینکه مدل پنل است از آزمون F لیمر استفاده شده است. سپس برای تعیین این که مدل از نوع الگو با اثرات ثابت است یا از نوع الگو با اثرات تصادفی، آزمون هاسمن انجام می شود. برای تخمین مدل از روش GMM استفاده شده است.

نتایج مدل حاکی از آن است که افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP)، شاخص آلودگی هوا و انتشار دی اکسیدکربن(CO2)  تاثیر مثبت و معناداری بر افزایش مخارج سرانه بهداشتی داشته است. بدین ترتیب که آلودگی هوا ناشی از رشد اقتصادی شهرها موجب افزایش بیماری و افزایش هزینه مراقبت های بهداشتی می شود. در نتیجه، تداوم آلودگی هوا و تامین هزینه های بهداشتی توسط دولت موجب می شود بخش بیشتری از بودجه دولت به تامین بودجه بهداشتی اختصاص یابد.

بحث: 

یکی از مهمترین اهداف توسعه اقتصادی دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر می باشد. انتظار می رود با بالا رفتن سطح تولید ناخالص، سطح بهداشتی جامعه ارتقا یابد. لیکن بررسی ها موید آن است که با افزایش میزان تولید ناخالص داخلی هریک از کلان شهرهای ایران، میزان آلودگی هوا  نیز افزایش یافته است که این امر سلامت مردم در این  شهرها را به خطر انداخته و موجب افزایش هزینه های بهداشتی و افزایش تعداد مرگ و میر مردم شده است. از این رو، به منظور کنترل مخارج سرانه مراقبت های بهداشتی در کلان شهرهای ایران به مسوولین پیشنهاد می شود در برنامه ریزی های خود استفاده از تکنولوژی نوین و سبز، سرمایه گذاری در حمل و نقل عمومی و ارتقای بهره وری انرژی و  حفظ محیط زیست را مدنظر قرار دهند. همچنین اعمال مالیات بر انتشار CO2 و تشویق به استفاده از انرژی های پاک و سبز می تواند تحریک کننده اقتصادی برای تغییر رفتارهای محیطی غیرپایدار باشد.