تحلیل وجوه پنهان معنا در نفرین های نهج البلاغه از منظر کاربردشناسی (با تمرکز بر ترجمه موسوی گرمارودی)

بازتاب فرهنگ اجتماعی زندگی عرب ها را می توان در بسیاری از بخش های نهج البلاغه ملاحظه کرد. گزاره های نفرین در نهج البلاغه یکی از عناصر زبانی گویای فرهنگ آن روزگاران است که از ابعاد مختلف زبانی، روان شناسی و جامعه شناسی اهمیت دارد. کاربرد این گزاره ها از زبان امام علی (ع)، گاه برای مخاطب ناآشنا با فضای سخن، غریب و نامانوس بوده و انتقال آن به فرهنگ دیگر از بستر ترجمه، به دلیل وجوه پنهان معنا و افتراق فرهنگی، چالشی برجسته به نظر می آید. این پاره گفت ها، همانند بسیاری از ترکیب های مستقل چون امثال، از نظر معنا در پیوند با اجزای دیگر متن قرار دارد و گویای بخشی از ساختار اجتماعی دوره امام علی (ع) است. در پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و از منظر کاربردشناسی، تلاش می شود دلالت های ضمنی شماری از این تعابیر در ترجمه موسوی گرمارودی از نهج البلاغه مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی بافت موقعیتی و زبانی کاربست کنش های گفتاری نفرین در نهج البلاغه، حاکی از ترسیم انگیزه هایی چون هشدار، غفلت زدایی، تحقیر و توبیخ، ترغیب و اظهار شگفتی، همراه با مخاطب سنجی است. مخاطبان این گزاره ها گاه نزدیکان، یاران و مردم شهرهای تحت فرمانروایی امام بوده و گاه دشمنان وی بوده اند که اغلب امام در هنگام گلایه از آن ها به کار برده است. گرمارودی در حاشیه ترجمه خود ضمن معناشناسی اغلب این تعابیر، به وجوه معانی آن ها اشاره کرده است و تلاش داشته با در نظر گرفتن دلالت های ثانویه این تعابیر، چون تحقیر، اظهار شگفتی، هشدار، توبیخ و غیره، مفهومی درست از این گونه تعابیر در ترجمه بیان دارد.