جمع آوری و شناسایی جدایه های قارچی بیمارگر کنه بنه زعفران Rhizoglyphus robini Claparède (Acari: Acaridae) شهرستان تربت حیدریه استان خراسان رضوی

کنه بنه زعفران (Claparède Rhizoglyphus robini) به عنوان یک تهدید جدی در مناطق کشت زعفران در ایران مطرح می باشد. این کنه خاکزی، باعث کاهش رشد و زردی بوته های زعفران و در نهایت تخریب پیازها می گردد. به دلیل اهمیت راهبردی زعفران به ویژه از جنبه دارویی و صادراتی بودن آن، امکان ثبت ترکیبات شیمیایی مصنوعی علیه آفات و بیماری های این گیاه در کشور وجود ندارد. لذا یافتن روش های غیرشیمیایی و مبتنی بر مواد طبیعی برای کنترل این آفت ضروری است. در این تحقیق قارچ های بیمارگر به عنوان رهیافتی امیدبخش برای کنترل این کنه مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور جمع آوری و شناسایی این قارچ ها، در سال های 1401 و 1402 از مزارع زعفران 32 منطقه از شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی، نمونه برداری انجام شد. در مجموع، 55 جدایه قارچی مربوط به هشت جنس جداسازی گردیدند که از میان آنها 26 جدایه توانستند کنه ها را کلونیزه نمایند. جدایه هایی که قدرت بالایی در کشندگی کنه داشتند و بعد از 10 روز حداقل 50 درصد مرگ ومیر ایجاد کردند، مورد مقایسه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که در روز دهم جدایه M-Kh قارچ Metarhizium sp. و جدایه Co-TZ قارچ Cordyceps sp.، 100 درصد مرگ ومیر در کنه ایجاد کردند که بیشتر از بقیه قارچ ها بودند اما با تعدادی از جدایه های قارچ Beauveria sp.، اختلاف معنی داری نداشتند (P<0/05). درصد کلونیزاسیون کنه تیمار شده با جدایه M-Kh، 100 درصد بود و با بقیه قارچ ها به طور معنی داری اختلاف داشت (P<0/05). جدایه های قارچ های Cladosporium sp.، Aspergillus spp.، Penicillium spp.، Fusarium spp. و Mucor spp. نیز اگرچه باعث مرگ ومیر در کنه مورد مطالعه گردیدند اما اثر آنها معنی دار نبود. بر اساس اطلاعات موجود، این اولین گزارش از بیماری زایی جنس های قارچی مذکور علیه کنه زعفران در ایران محسوب می شود. با توجه به نتایج بدست آمده، جدایه های قارچی منتخب می توانند به عنوان عوامل مهارگر زیستی برای حفاظت از بنه زعفران علیه این آفت، مورد استفاده قرار گیرند.