سیاست های زمین داری حکومت قاجاریه در زنجان براساس نظریه دولت پاتریمونیال ماکس وبر

در سال های مشروطه ولایت خمسه با مرکزیت زنجان از کانون های بحرانی کشور بود و به دلیل نزدیکی به شهرهای تهران و تبریز، سال های ناآرامی را سپری کرد. در این بین علاوه بر بحران های سیاسی در کشور، دشمنی خوانین خمسه (جهانشاه خان امیرافشار و ذوالفقارخان اسعدالدوله) بر سر تصاحب زمین های یکدیگر، نابسامانی های فراوانی را در سطح جامعه موجب گردید. این ستیزه ها بی تاثیر از سیاست های زمین داری دولت قاجاریه در دوره های ناصری و مظفری نبود. بنابراین مسئله اساسی این تحقیق، نسبت الگوی حکمرانی دولت قاجارها با رقابت ها و ستیزه های خوانین زمیندار زنجان بر اساس نظریه دولت پاتریمونیال ماکس وبر است. به نظر می رسد با توجه به تداوم ساختار سیاسی قاجاریه و گسترش دستگاه دیوان سالاری قاجار ها تا اواخر دوره ناصری، شاه در نقش حاکم پاتریمونیال، با توجه به سلطه سنتی و اختیارات نامحدود و نابسامانی های اقتصادی و سیاسی کشور، با فروش املاک خالصه و افزایش تیول در ایران، زمینه لازم را برای رقابت ها و اقتدار زمین داران فراهم ساخت. تداوم این سیاست های دولت قاجاریه در سال های منتهی به انقلاب مشروطه، موجب افزایش نفوذ زمین داران شد و با عنایت به ناکارآمدی نهادهای عصر مشروطه در رفع بحران زمینداری در مناطق مختلف کشور، مشکلات فزاینده ای در سال های بعد به وجود آورد. مقاله حاضر با گردآوری داده های کتابخانه ای و اسنادی، به شیوه توصیفی_تبیینی موضوع را مورد بررسی قرار داده است.